Szczypiorek

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

liliopodobne (≡ jednoliścienne)

Rząd

szparagowce

Rodzina

amarylkowate

Rodzaj

czosnek

Gatunek

szczypiorek

Nazwa systematyczna

Allium schoenoprasum L.
Sp. pl. 1:301. 1753

Synonimy

Allium schoenoprasum var. alpinum DC.
Allium schoenoprasum var. foliosum Reg.
Allium sibiricum L.^[3]

Kategoria zagrożenia (CKGZ)^[4]

najmniejszej troski

Multimedia w Wikimedia Commons

Hasło w Wikisłowniku

Czosnek szczypiorek, szczypiorek (Allium schoenoprasum L.) – gatunek rośliny z rodziny amarylkowatych. W stanie dzikim jest szeroko rozprzestrzeniony na półkuli północnej. Występuje w Europie, Azji i Ameryce Północnej^[3]. Jest też powszechnie uprawiany w wielu krajach świata. Status gatunku we florze Polski: roślina uprawna, efemerofit^[5].

Morfologia

Pokrój: Bylina tworząca zwarte kępy o wysokości do 25 cm. Składają się one z liści oraz pędów kwiatowych.
Kłącze: Liczne, cienkie cebule skupione na podziemnym kłączu.
Liście: Liczne, odziomkowe, rurkowate, ciemnozielone.
Kwiaty: Różowe lub fioletowe, zebrane w niewielkie baldachy. Kwitnie od maja do sierpnia.

Zastosowanie

Jest uprawiany jako warzywo. Znany był już w starożytności. W Europie jego uprawa rozpowszechniła się w XVI wieku.
Roślina lecznicza. Liście zawierają dużo witaminy C (50-100 mg w 100 g), karoten, witaminę B2, sód, wapń, potas, fosfor i żelazo. Przyspiesza trawienie, obniża ciśnienie, wzmaga apetyt.
Sztuka kulinarna: liście powszechnie używane jako przyprawa.

Wartość odżywcza

Szczypiorek

(100 g)

Wartość energetyczna

148 kJ (35 kcal)

Białka

4,1 g

szczegółowe informacje

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	8,9%	8,9%	8,9%	8,9%
M	7,3%	7,3%	7,3%	7,3%

Węglowodany

4,2 g

szczegółowe informacje

Przyswajalne

1,7 g

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,3%	1,3%	1,3%	1,3%
M	1,3%	1,3%	1,3%	1,3%

0,7 g

0,8 g

0,2 g

0,0 g

0,0 g

2,5 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	10%	10%	12%	12%
M	6,6%	6,6%	8,3%	8,3%

Tłuszcze

0,8 g

szczegółowe informacje

Kwasy tł. nasycone

0,11 g

Kwasy tł. nienasycone

Jednonienasycone

0,02 g

Wielonienasycone

0,51 g

omega-3

0,35 g

α-Linolenowy (ALA)

0,35 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	32%	32%	32%	32%
M	22%	22%	22%	22%

omega-6

0,16 g

Linolowy (LA)

0,16 g

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	1,3%	1,3%	1,5%	1,5%
M	0,9%	0,9%	1,1%	1,1%

Woda

90,0 g

szczegółowe informacje

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	3,3%	3,3%	3,3%	3,3%
M	2,4%	2,4%	2,4%	2,4%

Witaminy

Witamina C

41,0 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	55%	55%	55%	55%
M	46%	46%	46%	46%

Tiamina (B1)

0,081 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,4%	7,4%	7,4%	7,4%
M	6,8%	6,8%	6,8%	6,8%

Ryboflawina (B2)

0,087 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,9%	7,9%	7,9%	7,9%
M	6,7%	6,7%	6,7%	6,7%

Niacyna (B3)

0,35 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,5%	2,5%	2,5%	2,5%
M	2,2%	2,2%	2,2%	2,2%

Witamina B6

0,18 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	14%	14%	12%	12%
M	14%	14%	11%	11%

Foliany

0,064 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	16%	16%	16%	16%
M	16%	16%	16%	16%

Kobalamina (B12)

0,00 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Witamina A

0,567 mg RAE

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	81%	81%	81%	81%
M	63%	63%	63%	63%

Witamina D

0,00 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%
M	0,0%	0,0%	0,0%	0,0%

Witamina E

1,6 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	11%	11%	11%	11%
M	11%	11%	11%	11%

Makroelementy

Fosfor

52 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,4%	7,4%	7,4%	7,4%
M	7,4%	7,4%	7,4%	7,4%

Wapń

97 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	9,7%	9,7%	8,1%	8,1%
M	9,7%	9,7%	9,7%	8,1%

Magnez

26 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	8,4%	8,1%	8,1%	8,1%
M	6,5%	6,2%	6,2%	6,2%

Potas

252 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	5,4%	5,4%	5,4%	5,4%
M	5,4%	5,4%	5,4%	5,4%

Sód

2 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	0,1%	0,1%	0,2%	0,2%
M	0,1%	0,1%	0,2%	0,2%

Mikroelementy

Jod

0,0042 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	2,8%	2,8%	2,8%	2,8%
M	2,8%	2,8%	2,8%	2,8%

Żelazo

1,3 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,2%	7,2%	16%	16%
M	16%	16%	16%	16%

Miedź

0,07 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	7,8%	7,8%	7,8%	7,8%
M	7,8%	7,8%	7,8%	7,8%

Cynk

0,51 mg

RDA	19–30	31–50	51–70	70+
K	6,4%	6,4%	6,4%	6,4%
M	4,6%	4,6%	4,6%	4,6%

Mangan

0,53 mg

AI	19–30	31–50	51–70	70+
K	29%	29%	29%	29%
M	23%	23%	23%	23%

Dane liczbowe na podstawie: ^[6]
Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health^[7]

Uprawa

Rozmnaża się z nasion lub przez podział kępek. Nadaje się do uprawy w ogrodzie, w skrzynkach i doniczkach. Co 2-3 lata należy kępę szczypiorku wykopać i rozdzielić cebulki, gdyż ulega ona nadmiernemu zagęszczeniu.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-09] (ang.).
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-03-01].
↑ Allium schoenoprasum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 264. ISBN 978-83-200-5311-1.
↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).