Bursztyn (miasto)

Bursztyn

Бурштин

Bursztyn na rysunku Karola Auera z 1837[1]
Herb Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	iwanofrankiwski
Wysokość	233 m n.p.m.
Populacja (2020) • liczba ludności	15 328
Nr kierunkowy	+380
Kod pocztowy	77111
Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego Bursztyn
Położenie na mapie Ukrainy Bursztyn
49°15′48,60″N 24°37′50,02″E/49,263500 24,630561
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Bursztyn (ukr. Бурштин) – miasto wydzielone z rejonu na Ukrainie, w obwodzie iwanofrankiwskim; nad Gniłą Lipą. 15 326 mieszkańców (2020)^[2], dla porównania spis powszechny w 2001 zanotował ich 10 182^[3], dokładne dane o liczbie mieszkańców nie są znane ze względu na b. wysoki odsetek emigracji zarobkowej.

W okolicy znajdują się pokłady gipsu, alabastru i torfu. Przez miasto przebiega ukraińska droga krajowa N09.

Historia

9 października 1629 r. miała miejsce bitwa pod Bursztynem – rozbicie zagonu tatarskiego Kantymira Murzy przez wojska koronne regimentarza Stefana Chmieleckiego; w walce poległ brat Kantymira, a 2 tys. Tatarów wzięto do niewoli.

Do połowy XVIII wieku własność rodu Sieniawskich z Brzeżan. W 1730 roku wybudowano drewniany kościół katolicki, który na zlecenie Elżbiety Sieniawskiej zaprojektował Jacob de Logau^[4]. Po 1741 roku nowy właściciel miasta Paweł Benoe, instrygator koronny i kasztelan warszawski, rozpoczął w Bursztynie budowę murowanego kościoła z klasztorem Trynitarzy, które ukończono przed 1755 roku (klasztor skasowali Austriacy jeszcze w XVIII wieku)^[4]. Jego córka Anna wniosła dobra ziemskie z Bursztynem jako posag do majątku swojego męża Rafała Ludwika Skarbka^[5]. Jego wnuk hrabia Ignacy Skarbek (zm. 1842) zbudował tu swoją nową rezydencję w postaci klasycystycznego pałacu z sześciokolumnowym portykiem i w 1842 roku ufundował tu klasztor Szarytek^[5]. Córka Ignacego, Eleonora, wniosła Bursztyn jako wiano do majątku Karola Jabłonowskiego (1807-1885), w rodzinie którego Bursztyn pozostał do II wojny światowej^[5].

Miejscowych Żydów wymordowali Niemcy podczas II wojny światowej. Pozostał po nich cmentarz żydowski^[6].

W latach 1943–1944 z rąk nacjonalistów ukraińskich z OUN – UPA zginęło 28 Polaków, w tym ojciec, matka i siostra miejscowego księdza^[7].

Do 1945^[8] w Polsce, w województwie stanisławowskim, w powiecie rohatyńskim, siedziba gminy Bursztyn^[9].

Zabytki

• Pałac wybudowany pod koniec XVIII lub na początku XIX wieku przez rodzinę Skarbków. Następnie siedziba Jabłonowskich. Pałac rozebrano w 1944 roku^[5].
• Kościół pw. św. Trójcy – murowany, neobarokowy, ufundowany przez Pawła Benoe, zbudowany w latach 1741-1755, parafialny od 1743 r., konsekrowany przez abp. Wacława Hieronima Sierakowskiego w 1774 r. Po kasacji trynitarzy w 1783 r. objęty przez księży diecezjalnych. Dobudowa wieży z dzwonami w latach 1829 – 1930. Zamknięty i przerobiony na magazyn i siłownię w 1950 r.. Przywrócony do kultu religijnego w 1990 r^[10][11].
• klasztor Szarytek (SS Miłosierdzia) z XIX wieku
• Cerkiew pw. Podwyższenia Krzyża Świętego z 1802 roku fundacji Skarbków
• Kaplica grobowa Skarbków i Jabłonowskich na cmentarzu katolickim
• cmentarz żydowski
• gmach Sokoła
• budynek przypałacowy mieszczący Aptekę

Osoby związane z Bursztynem

 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Bursztynem.

• Zdzisław Adamczyk (1886-1940) – podpułkownik dyplomowany artylerii Wojska Polskiego, burmistrz Zakopanego
• Włodzimierz Czerkawski – polski ekonomista, statystyk, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Ludwik Finkel – polski historyk, bibliograf, profesor i rektor Uniwersytetu Lwowskiego
• Antoni Grodki – radca namiestnictwa, honorowy obywatel Bursztyna
• Ryszard Kłyś – polski prozaik i scenarzysta filmowy
• Franz Xaver Wolfgang Mozart – syn Wolfganga Amadeusa, zwany „Lwowskim Mozartem”, od 1809 przebywał w Bursztynie, gdzie nauczał gry na fortepianie u rodziny Janiszewskich
• Edward Rittner – polski prawnik, specjalista prawa kanonicznego i małżeńskiego, profesor i rektor Uniwersytetu Lwowskiego
• Ludwik Schweizer (1894–1960) – pułkownik dyplomowany kawalerii Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari
• Karol Szczepanowski (1892–1940) – major artylerii Wojska Polskiego
• Karol Tichy – polski malarz i artysta zajmujący się również ceramiką artystyczną, projektowaniem mebli, tworzący w stylu secesji; pedagog
• Debora Vogel – żydowska dwujęzyczna pisarka, filozof, krytyk literacki i krytyk sztuki, pisząca po polsku i w jidysz

Galeria

• 
  Pałac Skarbków w 1920 r.
• 
  Kościół św. Trójcy z 1741 roku
• 
  Cerkiew Podwyższenia Krzyża Św. z 1802 roku
• 
  Cerkiew
• 
  Kaplica grobowa Skarbków i Jabłonowskich z 1813 r.
• 
  Budynek Sokoła

Przypisy

Bibliografia

• Aftanazy Roman, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej. Województwo ruskie, Ziemia Halicka i Lwowska, T. 7, wyd. 2 przejrzane i uzupełnione, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, Warszawa, 1995, ISBN 83-04-03701-7 całość, ISBN 83-04-04229-0 t. 7, s. 24–35.

Linki zewnętrzne

• Bursztyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 475 .
• Bursztyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 278 .
• Historia Żydów w Bursztynie na portalu Wirtualny Sztetl
• Zdjęcie, s. 17.