Wanda Gołkowska

Wanda Gołkowska

Data i miejsce urodzenia	17 grudnia 1925 Rzeszów
Data i miejsce śmierci	7 sierpnia 2013 Wrocław
Narodowość	polska
Alma Mater	PWSSP we Wrocławiu
Dziedzina sztuki	malarstwo, sztuki wizualne, sztuka konceptualna, mail art
Epoka	sztuka współczesna
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Wanda Gołkowska (ur. 17 grudnia 1925 w Rzeszowie. zm. 7 sierpnia 2013 we Wrocławiu^[1][2]) – polska artystka, malarka, autorka rysunków, form przestrzennych, akcji artystycznych^[3], przedstawicielka polskiego konceptualizmu^[4], sztuki pojęciowej i mail artu^[5] oraz sztuki posługującej się językiem geometrii^[6].

Życiorys

Wanda Gołkowska urodziła się w Rzeszowie, jej ojciec Czesław Gołkowski był inżynierem dróg i mostów, a mama Olga (z d. Pelc) – pianistką^[7]. Ze względu na pracę ojca rodzina często zmieniała miejsce zamieszkania. Najmłodsza z trzech córek, Wanda, do szkoły podstawowej i gimnazjum uczęszczała m.in. w Grajewie, szkołę średnią rozpoczęła we Lwowie, dokąd rodzina Gołkowskich przeprowadziła się w 1939 r., a w czasie wojny kontynuowała naukę na tajnych kompletach^[8]. Działała także jako łączniczka w AK^[9].

Po wojnie spędzonej we Lwowie, na przełomie lat 1945 i 1946 rodzina Gołkowskich znalazła się z powodu przesiedleń repatriacyjnych początkowo w Trójmieście, następnie w Toruniu, aby osiąść w 1946 roku na ziemiach odzyskanych, we Wrocławiu^[10]. Jako jedna z pierwszych studentek Wanda rozpoczęła studia w Wyższej Szkole Sztuk Pięknych (późniejszej PWSSP i ASP) organizowanej pod kierunkiem rektora Eugeniusza Gepperta^[11]. W 1950 roku poślubiła kolegę ze studiów i z pracowni – Jana Chwałczyka^[12]. Równolegle do trzeciego roku studiowała także polonistykę na Uniwersytecie Wrocławskim^[13]. Po ukończeniu studiów na Wydziale Malarstwa i obronie dyplomu w pracowni rektora, została jego asystentką. Przez lata była związana pracą pedagogiczną z wrocławską uczelnią, kształcąc pokolenia studentów^[14]. W 1980 roku została mianowana docentem, w 1989 – profesorem nadzwyczajnym, a w 1991 otrzymała tytuł naukowy profesora zwyczajnego^[15].

W 2006 roku została odznaczona Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[16], a w 2011 roku uhonorowana Złotą Odznaką ZPAP^[17].

Twórczość i działalność artystyczna

Po ukończeniu studiów na wrocławskiej PWSSP w latach 50. Wanda Gołkowska współtworzyła grupę Poszukiwania Formy i Koloru (wraz z mężem Janem Chwałczykiem oraz Mieczysławem Zdanowiczem i Jerzym Boroniem)^[18], a następnie Grupę Wrocławską^[19]. W 1965 roku brała udział w I Biennale Form Przestrzennych w Elblągu^[20], co upamiętnia jej forma przestrzenna usytuowana przy ul. Rycerskiej w Elblągu^[21]. W 1966 roku uczestniczyła w Sympozjum Artystów i Naukowców w Puławach^[22], a od połowy lat 60. w najważniejszych edycjach słynnych Plenerów Koszalińskich w Osiekach^[23][24].

W 1968 roku zaprezentowała swoją wystawę „Układy otwarte”^[25] we wrocławskiej Galerii pod Moną Lizą^[26] prowadzonej przez Jerzego Ludwińskiego. Eksponowane prace, będące kompozycjami mobilnymi, zbudowała z ruchomych elementów^[27], najczęściej drewnianych klocków^[28]. Przewidywała interwencję odbiorcy w proponowane układy^[29], włączając go w proces twórczy^[30]. Jak mówiła:

Opowiadam się w tej chwili za układami otwartymi. (…) Układ otwarty jest przeciwieństwem idealistycznej koncepcji sztuki – dążenia do jednego, absolutnego, idealnego rozwiązania, przeciwieństwem tradycyjnego pojęcia stabilności dzieła – zakłada, że istnieje matematycznie określona / nieograniczona ilość zmian, wynikająca z przesunięć mechanicznych, ruchu widza, wprowadzenia ruchu fizycznego, wprowadzenia ruchu światła. Daje odbiorcy możliwość aktywnego włączenia się w akcję. Artysta przeprowadza wybór, decyduje i przewiduje^[31].

W latach 70. współtworzyła nurt sztuki konceptualnej^[32][33], realizując m.in. swoje prace: „Dezaprobatory”^[34], „Akcja Bezinteresownego Zwielokrotniania Materialnych Dzieł Sztuki”, „Kinestezjon”, czy przeprowadzając akcję „Ziemia” i tworząc „Kolekcje” pojęć: „Ziemi”, „Błękitów”, „Art’ów”^[35]. Na Sympozjum Wrocław ’70^[36][37] zaprezentowała „Kompozycję zmienną” – przestrzenną formę mobilną, która miała stanąć na podwórkach lub placach zabaw dziecięcych jako instalacja do zabawy^[38]. Gołkowska brała udział w najważniejszych wydarzeniach artystycznych i manifestacjach sztuki tego okresu: w wystawie „Sztuka Pojęciowa” w Galerii pod Moną Lizą – 1970^[39], Sympozjum Złotego Grona w Zielonej Górze^[40] – 1971, Plenerze Ziemia Zgorzelecka^[41] – 1971, Międzynarodowym Festiwalu w Edynburgu^[42] – 1972, „Interwencjach” w Pawłowicach^[43] – 1975, „Artycypacjach” w Dłusku^[44] – 1976 i 1977 oraz Sympozjum Jankowice – 1978. Od lat 70. współtworzyła także międzynarodową sieć mail artu^[45].

W latach 80. i 90. w jej twórczości dominują prace o wyraźnym rygorze geometrycznym^[46], głównie cykle rysunkowe, inspirowane ciągiem liczbowym Fibonacciego^[47] i „złotą proporcją”, której podstawę stanowi wartość fi (gr. phi)^[48]. Po roku 2000 Gołkowska powróciła do kompozycji przestrzennych z wykorzystaniem drewnianych klocków^[49]. W latach 1984–2005 brała udział w plenerach artystów posługujących się językiem geometrii, organizowanych przez Bożenę Kowalską w Białowieży, Okunince i Orońsku^[50]. W latach 90. partycypowała w inicjatywach artystycznych i wystawienniczych Gerarda Jürgena Bluma-Kwiatkowskiego w Polsce i w Niemczech^[51]. W latach 2000–2013, wraz z mężem Janem Chwałczykiem i studentami swojej pracowni nr 112 z wrocławskiej ASP, prowadziła grupę Kontynuacja i Sprzeciw^[52].

Jej prace znajdują się w kolekcjach muzealnych m.in.: we Wrocławiu, Chełmie, Koszalinie, Elblągu, Orońsku, Warszawie, Hünfeld oraz w wielu kolekcjach prywatnych^[53]. Wraz z mężem, artystą Janem Chwałczykiem^[54], inicjowała i organizowała życie artystyczne we Wrocławiu po II wojnie światowej^[55]. Współtworzyła najważniejsze manifestacje polskiej sztuki awangardowej II poł. XX w^[56]. W latach 1953–2006 Gołkowska uczestniczyła w około 300 wystawach, plenerach, sympozjach i akcjach artystycznych^[57]. Zaprezentowała ponad 30 wystaw indywidualnych w Polsce i za granicą^[31][58]. Została pochowana na Cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu^[59].

Galeria

• 
  Układ otwarty – Kompozycja zmienna, 1968. Praca prezentowana na wystawie „Układy otwarte” w Galerii pod Moną Lisą we Wrocławiu w 1968 r., a następnie w 1970 r. na Sympozjum Plastycznym Wrocław '70. Fotografia z kolekcji MWW
• 
  Tablica z kwadratami I, 1969
• 
  Kinestezjon, 1970
• 
  Figury Fi, 1997

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Wanda Gołkowska – życie i twórczość, reprodukcje prac – strona internetowa. wandagolkowska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-26)].
• Życie i twórczość Wandy Gołkowskiej w serwisie culture.pl
• Dolnośląskie Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych – artyści
• Forma przestrzenna Wandy Gołkowskiej w Elblągu, Galeria EL
• Galeria Esta, wystawy Wandy Gołkowskiej