Włodzimierz Puchalski
Data i miejsce urodzenia | 6 marca 1909 | ||
---|---|---|---|
Data i miejsce śmierci | 19 stycznia 1979 | ||
Zawód | fotografik, reżyser filmowy | ||
Lata aktywności | 1932–1979 | ||
Odznaczenia | |||
|
Włodzimierz Puchalski (ur. 6 marca 1909 w Mostach Wielkich, zm. 19 stycznia 1979 na Wyspie Króla Jerzego) – polski agronom, przyrodnik, myśliwy, fotografik, reżyser filmów przyrodniczych.
Włodzimierz Puchalski jest autorem określenia bezkrwawe łowy[1][2], odnoszącego się do fotografowania przyrody.
Życiorys
Pasję fotografowania rozwijał w rodzinnym domu. Jego ojciec uprawiał fotografię zwierząt i krajobrazu, a brat Roman Puchalski, górskich pejzaży. Swój pierwszy mieszkowy aparat fotograficzny otrzymał od dziadka Hieronima Sykory mając 14 lat w 1923. Był daltonistą i chętniej wykonywał fotografie czarno-białe. Chociaż najbardziej znany jest z bezkrwawych łowów, od 13. roku życia był też myśliwym. Po ukończeniu szkoły średniej w latach 1931–32 odbywał służbę wojskową w Korpusie Kadetów nr 1[3] we Włodzimierzu Wołyńskim. W 1932 rozpoczął studia na Akademii Rolniczej w Dublanach na Wydziale Rolniczo-Leśnym, zakończone uzyskaniem dyplomu inżyniera agronoma. Na Politechnice Lwowskiej w 1931 roku powstało Technickie Koło Fotografów przy Towarzystwie Bratniej Pomocy Studentów Politechniki Lwowskiej utworzone dla mniej zaawansowanych fotografów i do tego Koła należał od 1932 roku Włodzimierz Puchalski[4].
Lata 30. XX wieku
Od 1933 do 1936 współpracował z prof. Witoldem Romerem (wówczas inżynierem) przy Zakładzie Fotografii Politechniki Lwowskiej, ucząc się techniki filmowania. W latach 1937–39 opublikował kilkaset przyrodniczych widokówek w Wydawnictwie Książnica Atlas[4]. W 1936 zaprezentował pierwszą wystawę autorską o tematyce przyrodniczej i myśliwskiej[5]. W 1937 zdobył Złoty Medal na Międzynarodowej Wystawie Łowieckiej w Berlinie za zdjęcie przedstawiające dzika w lesie[6]. Swój pierwszy film przyrodniczy zatytułowany Bezkrwawe Łowy zaprezentował publicznie po raz pierwszy w 1939[7]. W latach 1937–1939 był asystentem prof. Wodzickiego przy Zakładzie Anatomii Zwierząt i Histologii Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, gdzie opracował metodę posługiwania się filmami i przeźroczami w czasie wykładów uniwersyteckich. W tym czasie wyjeżdżał dwukrotnie jako polski delegat do największej europejskiej stacji ornitologicznej w Rossitten w Prusach Wschodnich. Stał się powszechnie znany. Wielokrotnie przyjmowany był przez prezydenta Mościckiego (m.in. w 1938 fotografował polowanie organizowane przez prezydenta, w którym uczestniczył Göring). Otrzymał również wiele zamówień na fotografię przyrodniczą od czasopism krajowych i zagranicznych[8].
W latach 1933–1938 czterokrotnie zdobył pierwszą nagrodę[9][10][11][12], raz drugą[13] i raz piątą[14] oraz otrzymał odznaczenia honorowe – żeton: trzy razy złoty[9][12][14], raz srebrny[13] w konkursie fotograficznym „Łowca Polskiego”[15].
W 1939 czynnie uczestniczył w wojnie obronnej. W czasie II wojny światowej pracował jako leśniczy w Puszczy Sandomierskiej.
Okres powojenny
Po zakończeniu wojny rozpoczął pracę w Katedrze Genetyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1946 organizował krakowski Instytut Filmowy.
W semestrze wiosennym 1946, jako pracownik Państwowego Instytutu Robót Ręcznych (PIRR), prowadził w Bielsku kurs nauki posługiwania się filmem, obsługi aparatów filmowych i sposobów filmowania rzeczy i zjawisk potrzebnych w naukach przyrodniczych. Każdy z uczestników miał możliwość samodzielnego nakręcenia filmu przez pięć minut. Kurs kończył się w lipcu 1946.
W 1949 na Zjeździe Filmowym w Wiśle, podsumowującym osiągnięcia kinematografii w pierwszych latach socjalistycznej Polski Ludowej po raz pierwszy użyto w stosunku do twórczości Puchalskiego określenia Puchalszczyzna, które miało mieć wydźwięk pejoratywny i w sposób lekceważący określać jego rzekomą formalistyczna postawę i solidaryzm narodowy[16]. Współcześnie, określenie to stało się symbolem unikalnego i złożonego procesu twórczego, charakterystycznego dla pracy Puchalskiego[17].
W tym samym roku Puchalski rozpoczął pracę w Instytucie Zootechniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie stworzył dział dokumentacji foto-filmowej zwierząt.
Od 1956 pracował w Wytwórni Filmów Oświatowych w Łodzi jako operator filmowy i reżyser.
W 1957 i 1958 wziął udział w dwóch arktycznych wyprawach na Spitsbergen. W 1976 przeszedł na emeryturę.
Zmarł 19 stycznia 1979 w Antarktyce podczas III wyprawy organizowanej przez Polską Akademię Nauk. Realizował wtedy zdjęcia w Polskiej Stacji Badawczej im. Arctowskiego na Wyspie Króla Jerzego. Tam też został pochowany. Ryszard Wyrzykowski z WFO zrealizował wtedy krótki materiał filmowy, dokumentujący przebieg pogrzebu. Grób Włodzimierza Puchalskiego został wpisany na listę obiektów historycznych Antarktyki pod numerem 51 (HSH No.51)[18].
Bogate zbiory zdjęć Puchalskiego można podziwiać na zamku w Niepołomicach[19].
Życie prywatne
Fotografią zajmował się starszy brat Włodzimierza, Roman Puchalski (1906–1941)[20] oraz ojciec: Władysław Puchalski (ur. 26 czerwca 1877, zm. ok. 1935), ziemianin, zawodowy oficer wojska, członek Lwowskiego Towarzystwa Fotograficznego[21][22]. Pierwszą żoną Włodzimierza była Izabela, córka Karola Czecz de Lindenwald. Drugą Alana (ur. 1937 we Lwowie, zm. 2005 w Krakowie), córka dr. Branko Groo, z pochodzenia Chorwata, chirurga, w okresie okupacji lekarza Oddziałów Leśnych Armii Krajowej Okręgu Lwów, później wieloletniego więźnia radzieckich łagrów[23]. Mieli jedną córkę, Annę Puchalską-Żelewską (1959–2021)[24]. Pasierbem Włodzimierza był prof. Tadeusz Chrzanowski.
Filmy
- Na ptasiej wyspie (1947)[25]
- Zima w Puszczy Białowieskiej (1947)[25]
- Jeziora Mazurskie (1948)[25]
- Warmia i Mazury (1948)[25]
- Na śnieżnym szlaku Karkonoszy (1948)[25]
- Wykluwanie się i rozwój piskląt (1948)[25]
- Ziemia Kłodzka (1948)[25]
- Flora Tatr (1949)[25]
- Czaple (1950)[25]
- Kormorany (1950)[25]
- Łabędzie (1950)[25]
- U stóp Karkonoszy (1950)[25]
- Wiosna (1950)[25]
- Wyspa Wolin (1950)[25]
- Kujawy (1951)[25]
- Instynkt macierzyński ptaków (1954)[25]
- Skrzydlaci rycerze (1955)[25]
- Nietoperze (1956)[25]
- Łabędzie jezioro (1957)[25]
- Wśród gór i dolin Arktyki (1958)[25]
- W tundrach Arktyki (1959)[25]
- Śpiewające góry (1959)[25]
- Wyspa piór i puchu (1959)[25]
- Kwitnąca Arktyka (1959)[25]
- Zwierzęta naszych lasów (1963)[25]
- Żubry (1964)[25]
- Puszcza Białowieska (1964)[25]
- U brzegów Skandynawii (1965)[25]
- Rok myśliwego – Na tropach wielkich drapieżników, Wielkie łowy, Na rozlewiskach Biebrzy i Narwi, Toki. (1966)[25]
- Zima w lesie (1966)[25]
- Bażanty (1968)[25]
- W Krakowskim Ogrodzie Botanicznym (1968)[25]
- Prawidłowy wykot owiec (1970)[25]
- Wychów jagniąt (1970)[25]
- Nasze zwierzęta stepowe (1971)[25]
- Nasze gady i płazy (1972)[25]
- Smocze plemię (1972)[25]
- Przystosowanie ptaków do środowiska (1974)[25]
- Ptaki naszych wód (1974)[25]
- W krainie Czarnej Hańczy (1974)[25]
- Wśród łąk i wód (1974)[25]
- Egzotyczne ptaki w ZOO (1975)[25]
- Jedno z wielu... (1977)[25]
- Ptasie rodziny (1977)[25]
- Bąki, bączki, ślepowrony (1978)[25]
- Ptaki dziwaki (1978)[25]
- Lato na Wyspie Króla Jerzego (1979)[25]
- Przyrodnicze opowieści Włodzimierza Puchalskiego[26]:
- W Arktyce (1978)
- Moich sześć stepowych tchórzy (1978)
- Łabędzie i ich sąsiedzi (1979)
- Od żaby do krokodyla (1979)
- Puszcza (1979)
- Pingwiny z Wyspy Króla Jerzego (1980)[25]
- Polska Stacja Antarktyczna (1980)[25]
- Przyroda antarktycznej wyspy (1980)[25]
- W Antarktyce (1980)[25]
- Na zimnym kontynencie (1985)[27]
- Motyle profesora Razowskiego (1987)[27]
- Trzy tematy Leszka Rózgi (1987)[27]
- Niedźwiedź z nadajnikiem (1988)[27]
- Profesor i gołębie (1988)[27]
- Świat zwierząt profesora Strojnego (1988)[27]
- Wiedzą sąsiedzi, gdzie suseł siedzi (1990)[27]
Publikacje
- Bezkrwawe Łowy (1951, 1953, 1954), wznowienie z audiobookiem wyd. I 2012 i wyd. II 2014 ISBN 978-83-936241-3-3
- Nekrvavé lovy (1954)
- Wyspa kormoranów (1954, 1957), wznowienie z audiobookiem wyd. I 2013 i wyd. II 2015 ISBN 978-83-936241-9-5
- Ostrov kormoránů (1957)
- Wśród trzcin i wód (1955), wznowienie z audiobookiem 2014 ISBN 978-83-936241-5-7
- W krainie łabędzia (1956), wznowienie z audiobookiem 2014 ISBN 978-83-936241-6-4
- V kraji Labuti (1958)
- Rok w puszczy (1960, 1961)
- Portrety zwierząt (1962)
- Animals through the lens (1965)
- Snĕžnou stopu (1965)
- W krainie łowów (1966, 1973)
- Mieszkańcy lasów (1967)
- ОБИТАТЕЛИ ЛЕСА (1966, 1968)
- Tiere des Waldes (1969, 1972)
- W skrzydlatym świecie (1967)
- В МИРЕ КРЫЛАТЫХ (1967, 1968)
- Gefiederte Welt (1969, 1974)
- Gady i płazy (1967)
- ПРЕСМЫКАЮЩИЕСЯ (1967)
- В МИРЕ ЖИВОТНЫХ (1967, 1970)
- Zwierzęta z dalekich stron (1967, 1973)
- Tiere aus fernen Ländern (1969, 1971)
- ЖИВОТНЫЕ ДАЛЬНИХ СТРАН (1967, 1968)
- Przyroda Arktyki (1968)
- ЛРИРОДА АРКТИКИ (1968)
- Przyroda Polski (1969)
- ПРИРОДА ПОЛЬШИ в фотографиях Влодимежа Пухальскиого (1969)
- Die Natur Polens in Fotografien von Wlodzimierz Puchalski (1970)
- Na rozlewiskach Biebrzy i Narwi (1972)
- ПТИЦЫ ДАЛЬИХ СТРАН (1972)
- ХИЩИЫЕ ПТИЦЫ (1972)
- Puszcza (1975)
- In freier Wildbahn (1977, ISBN 3-7944-0089-5)
- Ptaki naszych pól, łąk i wód, wyd. I 1979 i wyd. II 1986 ISBN 83-09-00125-8
- Trofea obiektywu (1981)
- W krainie Czarnej Hańczy, 1986 ISBN 83-217-2475-2
- Włodzimierz Puchalski – film i fotografia, 1989 ISBN 83-0302601-1
- Ostatnie bezkrwawe łowy, 1995 ISBN 83-85331-49-2
Dzięki staraniom Tomasza Ogrodowczyka z Leśnego Studia Filmowego ORWLP, w latach 2012–2015 Lasy Państwowe wznowiły albumy z Zielonej serii: Bezkrwawe Łowy, Wyspę kormoranów, Wśród trzcin i wód i W krainie łabędzia. Nowe wydania nie są reprintami albumów z lat 50., zostały na nowo opracowane w mniejszym niż oryginały formacie z wykorzystaniem tych samych projektów graficznych okładek, układu ilustracji i zdjęć. Wszystkie oryginalne analogowe fotografie – negatywy, zostały odszukane w archiwum Włodzimierza Puchalskiego w Muzeum Przyrodniczym w Niepołomicach[28][29][30] i poddane cyfrowej rekonstrukcji[31], co pozwoliło uzyskać doskonałą jakość techniczną zdjęć wykonanych w latach 30. i 50. ubiegłego wieku. Opowiadania zostały skrócone, a ich pełną wersję w formie słuchowiska czytanego przez znakomitych polskich aktorów dołączono na płycie CD do każdego z albumów[31].
Odznaczenia i nagrody
- Złoty medal – Międzynarodowa Wystawa Łowiecka w Berlinie 1937 – Odyniec w zimie[6]
- I nagroda MFF Fontainebleau 1947 – Ptasia wyspa
- I nagroda MFF Edynburg 1947 – Ptasia wyspa
- Honorowe wyróżnienie MFF Londyn 1948 – Wykluwanie się piskląt
- Nagroda Państwowa II stopnia za osiągnięcia twórcze w zakresie filmów przyrodniczych (1955)[32]
- I nagroda MPFDiO, Lipsk 1956 – Nietoperze[33]
- I nagroda Kongres Ochrony Przyrody Edynburg 1957 – Skrzydlaci rycerze
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (legitymacja nr G-1980), 1962
- Srebrny Lajkonik IV OFF Kraków 1964 – Puszcza Białowieska
- I Nagroda – Konkurs Filmów Turystycznych Warszawa 1965 – Puszcza Białowieska[34]
- Wyróżnienie MFFN, Bruksela 1965 – Zwierzęta naszych lasów[33]
- Srebrny Puchar MFFoM, Mediolan 1966 – U brzegów Skandynawii[33]
- Srebrny Medal za zdjęcie – Pisklęta – Kraków 1971[34]
- Złoty Światowid III OFF Dydaktycznych Łódź 1974 – W krainie Czarnej Hańczy, Wśród łąk i wód[34]
- Złota Plakieta MPFS, Brno 1975 – Ptaki naszych wód[33]
- Nagroda Miasta Krakowa, Kraków 1975[35]
- Medal Roku Jana Bułhaka, 1976[36]
Upamiętnienie
- Chata w Morusach koło Tykocina z pamiątkami po fotografiku
- Rzeźba z drewna lipowego, przedstawiająca Wł. Puchalskiego ufundowana przez Towarzystwo Ziemi Tykocińskiej, postawiona w 100 rocznicę urodzin artysty (T.P.Z.T. Tykocin 22.08.2009 r.) przy ul. Wł. Puchalskiego w Tykocinie. Rzeźba uległa zniszczeniu i w 2021 roku w tym samym miejscu postawiono jej rekonstrukcję autorstwa Mirosława i Leona Naumiuków[37][38].
- Muzeum Przyrodnicze w Niepołomicach posiada bogaty zbiór fotogramów, negatywów i slajdów Włodzimierza Puchalskiego[28]
- W 42 rocznicę śmierci (19 stycznia 2021) Wytwórnia Filmów Oświatowych udostępniła wcześniej niepublikowany materiał filmowy z pogrzebu W. Puchalskiego na Wyspie Króla Jerzego zrealizowany przez Ryszarda Wyrzykowskiego – Film
- Patronaty:
- Lodowiec Puchalskiego na Wyspie Króla Jerzego w pobliżu miejsca jego śmierci
- Międzynarodowy Festiwal Filmów Przyrodniczych im. Włodzimierza Puchalskiego
- Konkurs fotograficzny im. Włodzimierza Puchalskiego organizowany przez miesięcznik „Łowiec Polski”[39]
- W 1995 otwarto Miejski Park Ekologiczny im. Włodzimierza Puchalskiego w Śremie[40]
- 8 Piotrkowska Drużyna Harcerska TROP im. Wł. Puchalskiego[41]
- Rodzinny Ogród Działkowy im. Włodzimierza Puchalskiego w Zielonej Górze[42]
- Szlak turystyczny im. Wł. Puchalskiego – kolor czerwony, 53 km, stopień trudności- łatwy[43]
- Zespół Szkół Ogólnokształcących nr 7 ; XLV LO – Łódź ul. Minerska 1/3 / 23[44]
- Szkoła Podstawowa im. Wł. Puchalskiego w Proboszczowie, Proboszczów 107, 59-524 Pielgrzymka[45]
- Patron Szkoły Podstawowej nr 6 w Jeleniej Górze-Cieplicach[46]
- Patron Szkoły Podstawowej nr 4 w Legnicy[47]
- Patron Szkoły Podstawowej w Otrębusach[48]
- Patron Szkoły Podstawowej nr 9 w Suwałkach[49]
- Patron Szkoły Podstawowej nr 3 w Niepołomicach[50][51]
- Patron Szkoły Podstawowej nr 29 w Toruniu
- Patron ulicy w: Kobylanka – pow. stargardzki, Budy – Grzybek – pow. grodziski, Tykocin – pow. białostocki, Mońki – pow. moniecki, Śrem – pow. śremski, Kraków – Krowodrza – pow. Kraków, Łódź – Widzew – pow. Łódź, Olsztyn – pow. Olsztyn, Konin – pow. Konin, Chrzanów – pow. chrzanowski, Wałbrzych – pow. wałbrzyski, Łapy – pow. białostocki[52]
- Miejski Park Ekologiczny im. Włodzimierza Puchalskiego w Śremie[53]
Bibliografia
- Puchalszczyzna, część pierwsza Życie z pasją[54] i część druga Twórczość natchniona[55], Jan Walencik, Żubrowa 10 Jan Walencik, Białowieża 2022, dwa e-booki w formacie PDF[56].
- Werki Włodzimierza Puchalskiego, Tomasz Ogrodowczyk, Lasy Państwowe, Warszawa 2015, ISBN 978-83-936241-8-8[57].
- Krainy łowieckie Włodzimierza Puchalskiego, Łowiec Polski, 2009 ISBN 978-83-89223-39-5.
Filmografia
- Puchalszczyzna – biograficzna opowieść filmowa według scenariusza i w reżyserii: Bożeny i Jana Walencików[58]. Motywem przewodnim filmu jest podróż na Wyspę Kormoranów[59] zwaną też Wysoki Ostrów na jeziorze Dobskim, miejsca, któremu Włodzimierz Puchalski poświęcił jeden z albumów Zielonej serii[60], Telewizja Polska – I Program, 1996.
- Świat Włodzimierza Puchalskiego – film dokumentalny Barbary Bartman-Czecz i Macieja Łukawskiego, Wytwórnia Filmów Oświatowych, 1980.
Przypisy
- ↑ Włodzimierz Puchalski: Bezkrwawe łowy. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”, 1951, s. 3.
- ↑ Człowiek, który wymyślił „bezkrwawe łowy” [online], national-geographic.pl [dostęp 2021-05-12] .
- ↑ Trzeci Rocznik Pamiątkowy Szóstego Kursu Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerji we Włodzimierzu Rok 1931/32. „Rocznik Pamiątkowy SPRA”, Wyszyński i S-ka, Warszawa.
- ↑ a b Profesor Witold Romer (1900-1967) Działalność naukowa i artystyczna, P. Nowak, J. Piwowarski, A. Zaleski, A. Żakowicz, Wydawnictwo jerG, Wrocław 1998, ISBN 83-86468-03-3
- ↑ Wystawa fotografij przyrodniczych i myśliwskich Włodzimierza Puchalskiego – katalog 1936. wbc.poznan.pl. [dostęp 2022-06-20].
- ↑ a b Ślady sukcesów artystycznych Włodzimiera Puchalskiego, W. Sikorski, Agencja Wydawnicza AGAR, Warszawa 2008, ISBN 83-86567-65-1
- ↑ „Łowiec Polski”, nr 3–4, Lwów, 1.II.1939r., s. 38–39, s. 41
- ↑ Film w reżyserii Bożeny i Jana Walencik: Puchalszczyzna. filmpolski.pl. [dostęp 2022-03-12].
- ↑ a b „Łowiec Polski”, nr 1(813) z 1.I.1936r. – publikacja wyników konkursu
- ↑ „Łowiec Polski”, nr 34(846) z 1.XII.1936r. – publikacja wyników konkursu
- ↑ „Łowiec Polski”, nr 35(883) z 10.XII.1937r. – publikacja wyników konkursu
- ↑ a b „Łowiec Polski”, nr 2(922) z 15.I.1939r. – publikacja wyników konkursu
- ↑ a b „Łowiec Polski”, nr 34(774) z 1.XII.1934r. – publikacja wyników konkursu
- ↑ a b „Łowiec Polski”, nr 34(735) z 1.XII.1933r. – publikacja wyników konkursu
- ↑ Numery archiwalne „Łowiec Polski” 1899–1969 – Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa [online], wbc.poznan.pl [dostęp 2022-02-09] .
- ↑ Rozdział V. Kłody pod nogi: wysiłki pięciu lat podeptano, zbłocono. W: Jan Walencik: Puchalszczyzna, część pierwsza Życie z pasją. Białowieża: Żubrowa 10 Jan Walencik, 2022, s. 704.
- ↑ Rozdział XII. Filmowe albumy: przenieść to całe piękno przyrody na ekran. W: Jan Walencik: Puchalszczyzna, część druga Twórczość natchniona. Białowieża: Żubrowa 10 Jan Walencik, 2022, s. 696.
- ↑ Arctowski.pl - Grób Włodzimierza Puchalskiego [online], 27 marca 2018 [dostęp 2018-03-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-27] .
- ↑ Zdigitalizowany zbiór fotografii Włodzimierza Puchalskiego w MN. muzeum.niepolomice.pl. [dostęp 2022-03-13].
- ↑ „Płaj”, nr 49, s. 168.
- ↑ Werki Włodzimierza Puchalskiego, Tomasz Ogrodowczyk, Lasy Państwowe 2015, ISBN 978-83-936241-8-8
- ↑ Włodzimierz Puchalski 1909-1979, Szkic do biografii Włodzimierza Puchalskiego, tekst: Marzena Wilczyńska, Polska Akademia Umiejętności Nr 16 – 2012, Kraków 2012, ISSN 1733-5183
- ↑ Ks. TadeuszK.T. Isakowicz-Zaleski Ks. TadeuszK.T., Ludzie dobrzy jak chleb, 2010 .
- ↑ JoannaJ. Musial JoannaJ., Zmarła Anna Puchalska | Wydarzenia [online], Niepołomice, 20 grudnia 2021 [dostęp 2022-08-31] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay W kręgu filmu krótkometrażowego – film oświatowy, Instytut Historii i Teorii Filmu i Telewizji PWSTiV – 1982, tom pod redakcją Macieja Łukowskiego.
- ↑ Cykl dokumentalny „Przyrodnicze opowieści Włodzimierza Puchalskiego” [online], filmpolski.pl [dostęp 2022-03-06] .
- ↑ a b c d e f g Włodzimierz Puchalski – Film Polski. filmpolski.pl. [dostęp 2022-03-12].
- ↑ a b Włodzimierz Puchalski - Muzeum w Niepołomicach [online], muzeum.niepolomice.pl [dostęp 2021-05-10] .
- ↑ Teresa Podgórska: Werki Włodzimierza Puchalskiego – Tomasz Ogrodowczyk. dzienniklesny.pl. [dostęp 2022-03-12].
- ↑ Adriana Bogdanowska: Włodzimierz Puchalski Tomasza Ogrodowczyka. salamandra.org.pl. [dostęp 2022-03-12].
- ↑ a b Zielona seria w komplecie! [online], salamandra.org.pl [dostęp 2021-05-12] .
- ↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-06-03].
- ↑ a b c d Przewodnik po twórczości Włodzimierza Puchalskiego, doc. dr Maciej Łukowski – I Ogólnopolski Przegląd Filmów Przyrodniczych o nagrodę im. Wł. Puchalskiego, Łódź 1980
- ↑ a b c Włodzimierz Puchalski – Nagrody. muzeum.niepolomice.pl. [dostęp 2022-06-20].
- ↑ Encyklopedia Krakowa, s. 826, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Kraków 2000
- ↑ Włodzimierz Puchalski. Pamiątki osobiste [online], muzeum.niepolomice.pl [dostęp 2022-06-20] .
- ↑ Krzyż poświecony Łukaszowi Górnickiemu i miejsce po dawnym klasztorze Bernardynów (Tykocin). ciekawepodlasie.pl. [dostęp 2022-06-04].
- ↑ Nowy pomnik Włodzimierza Puchalskiego. tykocin24.webd.pro. [dostęp 2022-06-04].
- ↑ Mistrz kadru [online], fotopuchalski.pl [dostęp 2022-07-09] .
- ↑ Śrem - Parki [online], 27 marca 2018 [dostęp 2018-03-27] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-27] .
- ↑ 8 Piotrkowska Drużyna Harcerska „TROP” im. Włodzimierza Puchalskiego. piotrkow.8trop.pl. [dostęp 2022-06-01].
- ↑ Nasz Patron – Włodzimierz Puchalski. rodpuchalskiego.pl. [dostęp 2022-06-04].
- ↑ Szlak im. Włodzimierza Puchalskiego. lapy.podlasie.pl. [dostęp 2022-06-02].
- ↑ Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 7 im. Włodzimierza Puchalskiego w Łodzi. gim23.szkoly.lodz.pl. [dostęp 2022-06-01].
- ↑ Szkoła Podstawowa im. Włodzimierza Puchalskiego w Proboszczowie. spproboszczow.pl. [dostęp 2022-06-01].
- ↑ Informacja o szkole imienia W. Puchalskiego w Jeleniej Górze. sp6jg.szkolnastrona.pl. [dostęp 2016-09-05].
- ↑ Szkoła Podstawowa nr 4 im. Włodzimierza Puchalskiego w Legnicy
- ↑ Szkoła Podstawowa im. Włodzimierza Puchalskiego w Otrębusach. sp.otrebusy.edu.pl. [dostęp 2020-07-07].
- ↑ Nasz patron - Szkoła Podstawowa nr 9 im. Włodzimierza Puchalskiego w Suwałkach. 2017-07-13. [dostęp 2018-03-27].
- ↑ Włodzimierz Puchalski w szkole. zspniepolomice.pl. [dostęp 2022-07-09].
- ↑ Szkoła Podstawowa nr 3 w Niepołomicach-Podgrabiu – Niepołomice. 2018-03-27. [dostęp 2018-03-27].
- ↑ Spis ulic w miejscowości. mapa.livecity.pl. [dostęp 2022-06-04].
- ↑ RadosławR. Łucka RadosławR., RomanR. Rożkowski RomanR., MichałM. Lorenc MichałM., Przyroda Ziemi Śremskiej, Śrem: Urząd Miejski, 1999, s. 19, ISBN 83-910862-1-6, OCLC 830267184 .
- ↑ Puchalszczyzna. Część pierwsza. Życie z pasją. zubrowa10.pl. [dostęp 2022-12-12].
- ↑ Puchalszczyzna. Część druga. Twórczość natchniona. zubrowa10.pl. [dostęp 2022-12-12].
- ↑ Puchalszczyzna (dwa e-booki). zubrowa10.pl. [dostęp 2022-12-12].
- ↑ Werki Włodzimierza Puchalskiego – Tomasz Ogrodowczyk. dzienniklesny.pl. [dostęp 2021-05-10].
- ↑ Puchalszczyzna. zubrowa10.pl. [dostęp 2022-12-12].
- ↑ Wyspa Kormoranów – Jezioro Dobskie. mazury.info.pl. [dostęp 2022-12-12].
- ↑ Wyspa Kormoranów. laspolski.pl. [dostęp 2014-05-13].
Linki zewnętrzne
- Kazimierz Selda – Myśliwy bezkrwawych łowów
- Włodzimierz Puchalski w bazie filmpolski.pl
- Muzeum Niepołomickie – zdjęcia i gabinet Włodzimierza Puchalskiego
- Wspomnienie o Włodzimierzu Puchalskim
- Włodzimierz Puchalski w Katalogu Biblioteki Narodowej
- „Łowiec Polski” - numery archiwalne 1899–1969 - Wielkopolska Biblioteka Cyfrowa
Zobacz też
- PWN: 3964341
- ETP: 11993
- FilmPolski.pl: 41191