Trzecia płeć

Zobacz też: Trzecia płeć (powieść).
Grupa calalai (jedna z pięciu tradycyjnych płci w społeczności Bugisów) podczas parady w Soppeng, w Indonezji

Trzecia płeć (ang. third gender lub third sex) – termin określający jednostki, które nie są uznawane ani przez siebie, ani przez społeczeństwo, ani za mężczyzn, ani za kobiety. Jest to również kategoria społeczna obecna w społeczeństwach, które uznają trzy lub więcej płci. Określenie „trzecia” jest zwykle rozumiane jako „inna”; niektórzy antropologowie i socjologowie opisywali czwartą[1], piątą[2] i „pewne”[3] płcie.

Biologia determinuje, czy ludzka płeć chromosomalna i anatomiczna jest męska, żeńska, czy też stanowi jedną z nietypowych odmian dimorfizmu płciowego mogących stworzyć pewien stopień niejednoznaczności zwany interpłciowością[4][5]. Jednakże stan, w jakim dana osoba identyfikuje się lub jest identyfikowana przez społeczeństwo jako mężczyzna, kobieta lub ktoś inny, jest zazwyczaj określany również przez jej tożsamość płciową i rolę płciową w konkretnej kulturze, w której żyje. Nie wszystkie kultury mają ściśle określone role płci[6][7].

W różnych kulturach trzecia lub czwarta płeć może reprezentować bardzo odmienne zjawiska. Dla rdzennych Hawajczyków i Tahitańczyków māhū jest stanem pośrednim pomiędzy mężczyzną a kobietą lub „osobą o nieokreślonej płci”[8]. Niektórzy tradycyjni rdzenni Amerykanie z południowo-zachodnich Stanów Zjednoczonych uznają spektrum czterech płci: kobieca kobieta, męska kobieta, kobiecy mężczyzna i męski mężczyzna[9]. Określenie „trzecia płeć” bywa także odnoszone do hidźra[10] w Indiach, którzy uzyskali prawną odrębność, faʻafafine w Polinezji i dziewic Kanunu[11].

Zobacz też

  • Trzecia płeć – powieść Tadeusza Dołęgi-Mostowicza z 1934 roku[12]
  • Das dritte Geschlecht – powieść Ernsta von Wolzogena z 1899 roku (polskie wydania: 1900: Płeć trzecia i 1931: Trzecia płeć)[13]

Przypisy

  1. ↑ Gilbert H.G.H. Herdt Gilbert H.G.H., Third sex, third gender : beyond sexual dimorphism in culture and history, New York: Zone Books, 1994, ISBN 0-942299-81-7, OCLC 28222602 [dostęp 2019-10-23]  (ang.).
  2. ↑ Sulawesi's fifth gender [online], Inside Indonesia [dostęp 2019-10-23] [zarchiwizowane z adresu 2021-02-25]  (ang.).
  3. ↑ BarbaraB. Voorhies BarbaraB., Female of the species, New York, ISBN 0-231-03875-5, OCLC 1094960 [dostęp 2019-10-23]  (ang.).
  4. ↑ Anke A.A.A. Ehrhardt Anke A.A.A., Man & woman, boy & girl: the differentiation and dimorphism of gender identity from conception to maturity, Baltimore [Md.]: Johns Hopkins University Press, 1972, ISBN 0-8018-1406-5, OCLC 447288 [dostęp 2019-10-23]  (ang.).
  5. ↑ Alice DomuratA.D. Dreger Alice DomuratA.D., Hermaphrodites and the medical invention of sex, Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1998, ISBN 978-0-674-03433-4, OCLC 608877512 [dostęp 2019-10-23]  (ang.).
  6. ↑ Auburn University atA.U. Montgomery Auburn University atA.U., Center for Demographic and CulturalC.D.C. Research Center for Demographic and CulturalC.D.C., Louisiana State University inL.S.U. Shreveport Louisiana State University inL.S.U., Quarterly journal of ideology: QJI., „Quarterly journal of ideology : QJI.”, 1976, ISSN 0738-9752, OCLC 4388173 [dostęp 2019-10-23]  (ang.).
  7. ↑ BonnieB. Juettner Fernandes BonnieB., 100 Native Americans who shaped American history, Bluewood books edition, San Mateo, CA, ISBN 0-912517-51-4, OCLC 51166496 [dostęp 2019-10-23]  (ang.).
  8. ↑ Tate, The men-women of the Pacific: Paul Gauguin II – Tate Etc [online], Tate [dostęp 2019-10-23]  (ang.).
  9. ↑ GabrielG. Estrada GabrielG., Two Spirits, Nádleeh , and LGBTQ2 Navajo Gaze, „American Indian Culture and Research Journal”, 35 (4), 2011, s. 167–190, DOI: 10.17953/aicr.35.4.x500172017344j30, ISSN 0161-6463 [dostęp 2019-10-23] [zarchiwizowane z adresu 2020-11-12]  (ang.).
  10. ↑ AnujaA. Agrawal AnujaA., Gendered Bodies: The Case of the `Third Gender' in India, „Contributions to Indian Sociology”, 31 (2), 1997, s. 273–297, DOI: 10.1177/006996697031002005, ISSN 0069-9667 [dostęp 2019-10-23]  (ang.).
  11. ↑ AntoniaA. Young AntoniaA., Women who become men : Albanian sworn virgins, Oxford: Berg, 2000, ISBN 0-585-44539-7, OCLC 52296199 [dostęp 2019-10-23]  (ang.).
  12. ↑ Trzecia płeć | Tadeusz Dołęga-Mostowicz [online], Lubimyczytać.pl [dostęp 2021-10-31]  (pol.).
  13. ↑ Polona [online], polona.pl [dostęp 2021-10-31] .

Linki zewnętrzne

  • Hidźra — trzecia płeć [online], www.crossdressing.pl [dostęp 2019-10-23] .
  • WaldemarW. Kuligowski WaldemarW., Tradycja wynaleziona. Współczesny ruch gejowski Indian Ameryki Północnej [online], www.indianie.eco.pl [dostęp 2019-10-23] .
  • p
  • d
  • e
Płeć, tożsamość płciowa i orientacja seksualna
Płeć biologiczna
Zgodność tożsamości płciowej
z płcią przypisaną przy narodzinach
Tożsamości płciowe (gender)
Binarne
Trzecia płeć
Inne
Orientacje i tożsamości seksualne
Orientacje seksualne
Alternatywne określenia
Zobacz też