Tropikalne lasy suche

Tropikalne lasy suche, lasy strefy międzyzwrotnikowej o okresowo zmiennej ilości opadów (ang. Subtropical/Tropical Dry Forest, Tropical seasonal/deciduous forest) – formacja roślinna, jedna z kilku wyróżnianych w obrębie biomu lasów tropikalnych, występująca w strefie międzyzwrotnikowej, głównie między 10 i 23 stopniem szerokości północnej i południowej, wykształcająca się na obszarach z trwającą przez 3–7 miesięcy porą suchą. Obejmuje głównie lasy monsunowe i suche lasy podrównikowe, w niektórych ujęciach zaliczane tu bywają także lasy kserofityczne. Lasy te są bardzo zróżnicowane w zależności od warunków topograficznych, troficznych i wilgotnościowych. Występują w Ameryce Południowej i Środkowej, w zachodniej i środkowej Afryce, na Madagaskarze, w Azji Południowo-Wschodniej, na Nowej Gwinei i w Queenslandzie^[1].

Warunki kształtowania się

Lasy te występują w strefie międzyzwrotnikowej, głównie między 10 i 23 stopniem szerokości północnej i południowej, na obszarach, gdzie zaznacza się sezonowość opadów. W skali roku wielkość opadów wynosi zwykle od 1000 do 2000 mm^[1], miejscami do 2500^[2], przy czym deszcze padają tylko lub niemal wyłącznie w porze deszczowej. W porze suchej, trwającej od 3 do 7 miesięcy^[2][1], spada mniej niż 100 mm deszczu^[1].

W najwilgotniejszych obszarach, gdzie pora deszczowa związana jest z monsunami wiejącymi od morza, kształtują się lasy monsunowe. W porze suchej wiatry wieją od strony lądu, przynosząc też nieco chłodniejsze powietrze. Na pozostałych obszarach, gdzie suma opadów wynosi od kilkuset do 1300 mm, występują suche lasy podrównikowe^[2]. Generalnie różnice temperatur między sezonami są tu niewielkie, większe różnice występują między temperaturami dziennymi i nocnymi^[3].

Warunki siedliskowe w lasach monsunowych i suchych są lokalnie bardzo zróżnicowane^[1], przy czym generalnie gleby są tu zwykle żyźniejsze niż w stale wilgotnych lasach równikowych z powodu podsiąkania następującego w okresie suchym^[2]. Częste są tu silnie zwietrzałe gleby laterytowe i ferralitowe, obfitujące w tlenki żelaza i glin^[1]. Lasy te występują zwykle w niższych położeniach, wyżej w górach znane są ze wschodnich stoków Andów, gdzie sięgają do 1200 m n.p.m. Częstym czynnikiem oddziałującym na te lasy w okresie suchym są pożary^[1].

Szata roślinna

 Osobny artykuł: Las monsunowy.

Drzewa są tu niższe niż w wilgotnych lasach nizinnych, osiągają do 25–35 m wysokości i tworzą dwie warstwy koron. Wyższe drzewa zwykle gubią liście w okresie suchym, a te z niższej warstwy mają liście mniejsze, skórzaste i wieczniezielone^[2]. Lasy monsunowe w Australii zdominowane są także w wyższej warstwie przez wieczniezielone eukaliptusy^[4]. Miejscami w lasach tych występują drzewa iglaste, np. w lasach azjatyckich sosny^[4]. Epifitów i lian jest w nich zwykle niewiele. Silnie rozwinięta jest warstwa krzewów i runa^[2]. Często obecne są bambusy^[4]. W kompleksach lasów monsunowych występują często wzdłuż rzek pasma lasów galeriowych, często też sąsiadują z nizinnymi tropikalnymi lasami wilgotnymi i lasami górskimi, w miejscach, gdzie np. z powodu bliskości morza występuje stała, wysoka wilgotność^[4].

Na obszarach suchszych tworzą się suche lasy podrównikowe, z reguły niższe o wysokości 10–20 m, z jedną warstwą koron, zwykle świetliste^[2]. W odróżnieniu od lasów wilgotnych drzewostan często tworzą tu nieliczne gatunki, często dominuje jeden (np. w lasach miombo: Brachystegia, Julbernardia lub Isoberlinia, w innych lasach Afryki Oldfieldia africana i bauhinia, w Azji teczyna wyniosła)^[3]. Liście tych drzew są dość duże i sezonowe. Warstwa krzewów jest różnie wykształcona, częste w niej są krzewy kolczaste, o liściach drobnych i sezonowych. W runie dominują zwykle trawy zasychające w porze suchej^[2]. W miarę zmniejszania się ilości opadów w formacji tej zwiększa się udział kserofitów i sukulentów. Takie lasy kserofityczne w międzynarodowej klasyfikacji roślinności (International Vegetation Classification, IVC) zaliczane są już do formacji leśnych, zaroślowych i trawiastych gorących pustyń i półpustyń (3.A. Warm Desert & Semi-Desert Woodland, Scrub & Grassland – S06) w ramach biomu pustynie i półpustynie^[1].

Formacje leśne, zarówno lasy monsunowe, jak i suche lasy tropikalne, sąsiadują z sawannami i często są z nimi przemieszane – granica między tymi formacjami bywa rozmyta^[2]. W międzynarodowej klasyfikacji roślinności (International Vegetation Classification, IVC) przyjmuje się umownie, że kryterium rozdzielającym te formacje i kwalifikującym roślinność do lasów jest zwarcie koron przekraczające 40% i wysokość drzew przekraczająca 8 m^[1].

Wśród suchych lasów podrównikowych wyróżnia się m.in.: miombo, mopane i lasy baobabowe w Afryce, caatinga, espinares, cardonales, agreste, algarrobo i quebracho w Ameryce Południowej i Środkowej^[2].

Klasyfikacje

W międzynarodowej klasyfikacji roślinności (International Vegetation Classification, IVC) tropikalne lasy suche (1.A.1. Tropical Dry Forest & Woodland – F003) stanowią jedną z pięciu formacji w podklasie formacji lasy tropikalne (1.A. Tropical Forest & Woodland – S17)^[1]. Analogicznie ujmowane są w klasyfikacji siedlisk Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN)^[5].

W klasyfikacji biomów Elgene Boxa i Kazue Fujiwary (2013) tropikalne lasy suche obejmują także widne lasy kolczaste (kserofityczne) (Tropical deciduous forest, woodland, and thorn scrub)^[6].

W typologii formacji roślinnych stosowanej przez World Wide Fund for Nature (WWF) lasy te stanowią biom równikowych i podrównikowych (tropikalnych i subtropikalnych) suchych lasów liściastych (Tropical and Subtropical Dry Broadleaf Forests), przy czym biom nie jest spójny z ujęciem międzynarodowej klasyfikacji roślinności (International Vegetation Classification, IVC). W klasyfikacji WWF część wilgotnych lasów monsunowych zaliczona została do równikowych i podrównikowych wilgotnych lasów liściastych, część suchych lasów podrównikowych zaliczona została do biomu międzyzwrotnikowych stepów, sawann i zarośli, osobno też wyróżniane są podzwrotnikowe lasy iglaste^[7].

Ekoregiony WWF

Tropikalne lasy suche dominują w następujących ekoregionach wyróżnionych przez World Wide Fund for Nature (WWF)^[8]:

W Australazji i Oceanii:

• AA0102 Wilgotne lasy zrzucające liście wysp Morza Banda (Banda Sea Islands moist deciduous forests)
• AA0109 Subtropikalne lasy wyspy Lord Howe (Lord Howe Island subtropical forests)
• AA0114 Subtropikalne lasy Norfolku (Norfolk Island subtropical forests)
• AA0201 Zrzucające liście lasy Małych Wysp Sundajskich (Lesser Sundas deciduous forests)
• AA0202 Nowokaledońskie suche lasy (New Caledonia dry forests)
• AA0203 Lasy zrzucające liście wyspy Sumba (Sumba deciduous forests)
• AA0204 Timorskie lasy zrzucające liście (Timor and Wetar deciduous forests)
• OC0201 Fidżyjskie lasy suche (Fiji tropical dry forests)
• OC0202 Hawajskie lasy suche (Hawaii tropical dry forests)
• OC0203 Lasy suche Marianów (Marianas tropical dry forests)
• OC0204 Lasy suche wysp Yap (Yap tropical dry forests)

W Azji:

• IM0117 Himalajskie  liściaste lasy zwrotnikowe (Irrawaddy moist deciduous forests)
• IM0120 Wilgotne lasy zrzucające liście doliny Dolnego Gangesu (Lower Gangetic Plains moist deciduous forests)
• IM0124 Wilgotne lasy zrzucające liście Wybrzeża Malabarskiego (Malabar Coast moist forests)
• IM0126 Meghalajskich lasy zwrotnikowe (Meghalaya subtropical forests)
• IM0130 Monsunowe lasy wyspy Mindoro (Mindoro rain forests)
• IM0134 Wilgotne lasy zrzucające liście północnych Ghatów Zachodnich (North Western Ghats moist deciduous forests)
• IM0137 Północnoindochińskie lasy podrównikowe (Northern Indochina subtropical forests)
• IM0138 Wilgotne lasy zrzucające liście północnego Koratu (Northern Khorat Plateau moist deciduous forests)
• IM0139 Północnotajlandzkie i laotańskie wilgotne lasy zrzucające liście (Northern Thailand-Laos moist deciduous forests)
• IM0140 Północnomjanmańskie lasy podzwrotnikowe (Northern Triangle subtropical forests)
• IM0149 Chińsko-wietnamskie lasy zwrotnikowe (South China-Vietnam subtropical evergreen forests)
• IM0150 Wilgotne lasy zrzucające liście południowych Ghatów Zachodnich (South Western Ghats moist deciduous forests)
• IM0166 Wilgotne lasy zrzucające liście doliny Górnego Gangesu (Upper Gangetic Plains moist deciduous forests)
• IM0169 Hajnańskie lasy monsunowe (Hainan Island monsoon rain forests)
• IM0170 Subtropikalne lasy wiecznie zielone wysp Riukiu (Nansei Islands subtropical evergreen forests)
• IM0171 Południowotajwańskich lasy monsunowe (South Taiwan monsoon rain forests)
• IM0172 Tajwańskie wiecznie zielone lasy zwrotnikowe (Taiwan subtropical evergreen forests)
• IM0201 Środkowodekańskie suche lasy zrzucające liście (Central Deccan Plateau dry deciduous forests)
• IM0202 Środkowoindochińskie suche lasy zrzucające liście (Central Indochina dry forests)
• IM0203 Suche lasy zrzucające liście płaskowyżu Ćhota Nagpur (Chhota-Nagpur dry deciduous forests)
• IM0204 Wschodniodekańskie lasy wiecznie zielone (East Deccan dry-evergreen forests)
• IM0205 Suche lasy doliny Irawadi (Irrawaddy dry forests)
• IM0206 Kathiawarskie suche lasy zrzucające liście (Khathiar-Gir dry deciduous forests)
• IM0207 Suche lasy doliny Narmady (Narmada Valley dry deciduous forests)
• IM0208 Północnodekańskie suche lasy zrzucające liście (Northern dry deciduous forests)
• IM0209 Południowodekańskie suche lasy zrzucające liście (South Deccan Plateau dry deciduous forests)
• IM0210 Południowo-wschodnio-indochińskie lasy wiecznie zielone (Southeastern Indochina dry evergreen forests)
• IM0211 Południowowietnamskie suche lasy nizinne (Southern Vietnam lowland dry forests)
• IM0212 Cejlońskie suche lasy wiecznie zielone (Sri Lanka dry-zone dry evergreen forests)

W Afryce:

• AT0201 Suche lasy Wysp Zielonego Przylądka (Cape Verde Islands dry forests)
• AT0202 Madagaskarskie suche lasy zrzucające liście (Madagascar dry deciduous forests)
• AT0203 Zambezyjskie lasy mavunda (Zambezian Cryptosepalum dry forests)

Na kontynentach amerykańskich:

• NA0201 Kolczaste lasy sonorsko-sinaloańskie (Sonoran-Sinaloan transition subtropical dry forest)
• NT0119 Kostarykańskie lasy okresowo wilgotne (Costa Rican seasonal moist forests)
• NT0140 Suche lasy Mato Grosso (Mato Grosso seasonal forests)
• NT0164 Południowoflorydzkie lasy naskalne (South Florida rocklands)
• NT0201 Suche lasy wschodniego przedgórza północnych Andów (Apure-Villavicencio dry forests)
• NT0202 Suche lasy atlantyckie (Atlantic dry forests)
• NT0203 Bahamskie lasy suche (Bahamian Dry Forests)
• NT0204 Suche lasy Bajío (Bajío dry forests)
• NT0205 Suche lasy kotliny Balsas (Balsas dry forests)
• NT0206 Boliwijskie suche lasy górskie (Bolivian montane dry forests)
• NT0207 Suche lasy doliny Cauki (Cauca Valley dry forests)
• NT0208 Kajmańskie lasy suche (Cayman Islands dry forests)
• NT0209 Środkowoamerykańskie lasy suche (Central American dry forests)
• NT0210 Lasosawanna Chaco (Chaco)
• NT0211 Suche lasy kotliny Chiapas (Chiapas Depression dry forests)
• NT0212 Wschodnioboliwijskie lasy suche (Chiquitano dry forests)
• NT0213 Kubańskie lasy suche (Cuban dry forests)
• NT0214 Ekwadorskie lasy suche (Ecuadorian dry forests)
• NT0215 Haitańskie lasy suche (Hispaniolan dry forests)
• NT0216 Suche lasy wysp Revillagigedo (Islas Revillagigedo dry forests)
• NT0217 Jaliskańskie lasy suche (Jalisco dry forests)
• NT0218 Jamajskie lasy suche (Jamaican dry forests)
• NT0219 Laro-falcóńskie lasy suche (Lara-Falcón dry forests)
• NT0220 Suche lasy Wysp Podwietrznych (Lesser Antillean dry forests)
• NT0221 Suche lasy doliny Magdaleny (Magdalena Valley dry forests)
• NT0222 Suche lasy pobrzeża Maracaibo (Maracaibo dry forests)
• NT0223 Suche lasy doliny Marañon (Marañon dry forests)
• NT0224 Panamskie lasy suche (Panamanian dry forests)
• NT0225 Suche lasy doliny Patii (Patía Valley dry forests)
• NT0226 Portorykańskie lasy suche (Puerto Rican dry forests)
• NT0227 Suche lasy Sierra de la Laguna (Sierra de la Laguna dry forests)
• NT0228 Sinaloańskie suche lasy (Sinaloan dry forests)
• NT0229 Suche lasy doliny Sinú (Sinú Valley dry forests)
• NT0230 Suche lasy pacyficzne (Southern Pacific dry forests)
• NT0231 Suche lasy Trynidadu i Tobago (Trinidad and Tobago dry forests)
• NT0232 Północno-zachodnio-peruwiańskie suche lasy (Tumbes-Piura dry forests)
• NT0233 Veracruzańskie lasy suche (Veracruz dry forests)
• NT0235 Jukatańskie lasy suche (Yucatan dry forests)

Przypisy