Szkarłatka amerykańska

Systematyka^[1]^[2]

Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

Nadgromada

Gromada

Podgromada

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

goździkopodobne

Rząd

goździkowce

Rodzina

szkarłatkowate

Gatunek

szkarłatka amerykańska

Nazwa systematyczna

Phytolacca americana L.
Sp. pl. 1:441. 1753

Synonimy

Phytolacca decandra L.

Multimedia w Wikimedia Commons

Szkarłatka amerykańska (Phytolacca americana) – gatunek rośliny należący do rodziny szkarłatkowatych. Pochodzi z Ameryki Północnej, jest też uprawiana w wielu krajach świata^[3]. W swojej ojczyźnie uważana bywa za chwast. W Polsce bywa uprawiana i odnotowywana jest jako dziczejąca, prawdopodobnie tylko przejściowo^[4].

Morfologia

Pokrój: Okazała roślina zielna o wysokości do 3 metrów i drzewkowatym pokroju.

Łodyga: Wzniesiona, szeroko rozgałęziona i czerwono podbarwiona.

Liście: Pojedyncze, eliptycznojajowate, skórzaste i sztywne o długości do 20 cm, o klinowatej nasadzie, wyrastające na krótkich ogonkach (2–4 cm długości). Na górnej stronie są niebieskawozielone i matowe, na spodniej szare, mają gładkie brzegi i słabo widoczną nerwację. Jesienią przebarwiają się na purpurowo.

Kwiaty: Drobne, białe, zielonkawe lub różowawe i zebrane w gęste kłosy o długości do 15 cm. Talerzykowate kwiaty wyrastają na krótkich szypułkach i składają się z pięciu owalnych i podgiętych w górę działek kielicha, dziesięciu pręcików o dużych pylnikach i jednego rozdętego, zielonego słupka. Korony brak.

Owoc: Czarne, błyszczące i silnie spłaszczone jagody o długości do 1 cm, wyrastające na jaskrawoczerwonej szypułce.
Korzeń: Wytwarza silny korzeń palowy.

Biologia

Bylina kłączowa. Kwitnie w od czerwca do sierpnia. Cała roślina w stanie surowym jest lekko trująca^[5]. U małych dzieci nawet po spożyciu niedużej ilości owoców mogą nastąpić wymioty, biegunki, zawroty głowy i skurcze mięśni^[5].

Zastosowanie

Roślina ozdobna. Szczególnie nadaje się do ogrodów naturalistycznych jako pojedyncza, duża roślina soliterowa.
Kulinaria. Młode pędy po ugotowaniu są jadalne. Sok z owoców (po odpowiedniej przeróbce) wykorzystywano dawniej do barwienia niektórych gatunków win.
Roślina lecznicza. Bywa wykorzystywana w homeopatii jako składnik leków spazmolitycznych i wykrztuśnych.

Uprawa

Historia uprawy. Sprowadzona do Europy była uprawiana w basenie Morza Śródziemnego. Uprawiano ją jako warzywo; jej młode pędy po ugotowaniu spożywano podobnie jak szparagi. Później zaczęto ją uprawiać jako roślinę ozdobną również w innych krajach Europy.
Wymagania. Nie ma specjalnych wymagań co do gleby, ale na żyznej, próchnicznej rośnie bujniej. Jest również tolerancyjna co do oświetlenia; znosi półcień. Na zimę wskazane jest lekkie jej przykrycie, w czasie bezśnieżnych mrozów może bowiem przemarznąć.
Rozmnażanie. Najłatwiej z nasion, które wysiewa się jesienią wprost do gruntu. Aby zainicjować ich kiełkowanie zaleca się moczenie ich przez 5 minut w stężonym kwasie siarkowym.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-12].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 130, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b Burkhard Bohne, Peter Dietze: Rośliny trujące: 170 gatunków roślin ozdobnych i dziko rosnących. Warszawa: Bellona, Spółka Akcyjna, 2008. ISBN 978-83-11-11088-5.

Bibliografia

Jacek Marcinkowski: Byliny ogrodowe: produkcja i zastosowanie. Warszawa: PWRiL, 2002. ISBN 83-09-01751-0.
GeoffreyG. Burnie GeoffreyG. i inni, Botanica. Ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134 .
TABAZA. Szkarłatka amerykańska. [dostęp 2009-03-08].
Wojciech Górka – Byliny warte uwagi. [dostęp 2009-03-08].