Portulaka pospolita
Systematyka[1][2] | |||
Domena | eukarionty | ||
---|---|---|---|
Królestwo | rośliny | ||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | okrytonasienne | ||
Klasa | Magnoliopsida | ||
Nadrząd | goździkopodobne | ||
Rząd | goździkowce | ||
Rodzina | portulakowate | ||
Rodzaj | portulaka | ||
Gatunek | portulaka pospolita | ||
Nazwa systematyczna | |||
Portulaca oleracea L. Sp. pl. 1:445. 1753 | |||
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
najmniejszej troski | |||
|
Portulaka pospolita, portulaka warzywna (Portulaca oleracea L.) – gatunek rośliny jednorocznej z rodziny portulakowatych. Obecnie jest to rozprzestrzeniony na całej kuli ziemskiej chwast[4]. Gatunek kosmopolityczny, z wyjątkiem Antarktydy występuje na wszystkich kontynentach i na bardzo wielu wyspach[5]. W Polsce gatunek ma liczne stanowiska w zachodniej części kraju i w rejonie Warszawy, poza tym rośnie w rozproszeniu[6] jako archeofit, miejscami jako roślina uprawna i efemerofit[7].
Morfologia
- Łodyga
- Naga, płożąca lub wzniesiona, często podbarwiona czerwonawo, soczysta. Obficie rozgałęzia się.
- Liście
- Jajowate lub klinowatołopatkowate, mięsiste, przeważnie naprzeciwległe.
- Kwiaty
- Żółte, niepozorne. Kielich składający się z 2 działek, 5 płatków korony, liczne pręciki (8-15), na wpół dolny słupek. Kwitnie od lipca do września, jest samopylna.
- Owoce
- Torebka otwierająca się wieczkiem z czarnymi nasionami.
Biologia i ekologia
Występuje na polach uprawnych, przydrożach. Roślina miejsc suchych, często rośnie na piaskach. Do skiełkowania wymaga 8-10ºC[8]. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla związku Eragrostion[9]. Liczba chromosomów 2n = 54[7].
Zmienność
Podgatunki portulaki warzywnej[7]:
- Portulaca oleracea L. subsp. oleracea – niska roślina o wąskolistnych liściach i pokładających się pędach. Działki kwiatów tępogrzbieciste. Występuje na polach uprawnych, przydrożach.
- Portulaca oleracea L. subsp. sativa (Hav.) Čelak, syn. P. sativa Hav. – roślina o wysokości do 60 cm, szerokich liściach i wzniesionych pędach. Działki kwiatów posiadają na grzbiecie skrzydełko. Roślina uprawiana.
Zastosowanie
- Podgatunek Portulaca oleracea L. subsp. sativa uprawiany czasami jako warzywo. Liście i pędy portulaki zawierają duże ilości orzeźwiającego soku o lekkich właściwościach oczyszczających. Jest to warzywo wspomagające trawienie. Liście przyrządza się jak szpinak, a mięsiste łodygi jak szparagi. Jest też oryginalnym składnikiem sałatek, nadając im lekko kwaskowy smak. Roślina ta jest bogatym źródłem antyoksydantów, omega 3 (0,2 do 0,38 g na 100 g), witamin A i C oraz wapnia, żelaza, sodu, potasu i magnezu. Należy do podstawowych warzyw w kuchni greckiej na Krecie[potrzebny przypis].
- Sposób uprawy: najlepsze do uprawy są gleby żyzne i słoneczne miejsca. Nasiona wysiewa się od maja do końca lipca w rzędy odległe o 25-30 cm. Zbiera się łodygi wraz z liśćmi w miesiącach czerwiec – wrzesień[potrzebny przypis].
Udział w kulturze
F. N. Hepper, jeden ze znawców roślin biblijnych uważa, że w wersecie Księgi Hioba (6,6) pod nazwą ślaz kryje się portulaka pospolita. Jest to jednak zdanie odosobnione, inni znawcy roślin biblijnych uważają, ze chodzi tutaj jednak o któryś z gatunków malwy lub ślazu[10].
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ Portulaca oleracea, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-01-03].
- ↑ The Plant List. [dostęp 2015-01-03].
- ↑ AdamA. Zając AdamA., MariaM. Zając MariaM. (red.), Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce: dodatek, Kraków: Uniwersytet Jagielloński. Instytut Botaniki, 2019, s. 423, ISBN 978-83-956282-0-7, OCLC 1143739807 .
- ↑ a b c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Portulaka pospolita - zwalczanie, szkodliwość, charakterystyka. [online], ZwalczamyChwasty.pl, 27 października 2016 [dostęp 2019-03-20] (pol.).
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
- J9U: 987007572882705171
- Britannica: plant/pigweed, plant/common-purslane
- SNL: portulakk
- Catalana: 0150315
- BioLib: 38464
- EoL: 587111
- EUNIS: 177501
- Flora of China: 200007020
- Flora of North America: 200007020
- FloraWeb: 4453
- GBIF: 3084719
- identyfikator iNaturalist: 58991
- IPNI: 323270-2
- ITIS: 20422
- NCBI: 46147
- Plant Finder: 285506
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): kew-2566490
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:323270-2
- Tela Botanica: 52102
- identyfikator Tropicos: 26200154
- USDA PLANTS: POOL