Nysa Szalona

Nysa Szalona
Ilustracja
Górny bieg Nysy Szalonej poza Pogórzem Bolkowskim
Kontynent

Europa

Państwo

 Polska

Lokalizacja

woj. dolnośląskie

Rzeka
Długość 53,54 km
Powierzchnia zlewni

ok. 400 km²

Źródło
Miejsce Domanów
Współrzędne

50°52′40,8″N 16°04′59,9″E/50,877997 16,083297

Ujście
Recypient rzeka Kaczawa
Miejsce

na zachód od Dunina

Wysokość

139,5 m n.p.m.[1]

Współrzędne

51°09′21″N 16°04′34″E/51,155833 16,076111

Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „źródło”, natomiast blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „ujście”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po lewej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „źródło”, powyżej znajduje się również punkt z opisem „ujście”
Multimedia w Wikimedia Commons

Nysa Szalona (dawniej Nissa Szalona[2] lub Szalona Nissa[3]; niem. Wüthende Neisse[2] lub Wütende Neisse[4]) – rzeka, prawy dopływ Kaczawy[5] o długości 53,54 km[6].

Nysa Szalona
Wczesnowiosenna rzeka w Roztoce
Most w Krajowie
Na południe od Dunina
Rzeka w dolinie.
Rzeka w dolnym biegu ok. 10 km od ujścia.
Blisko Domanowa - górski odcinek rzeki.

Rzeka płynie w województwie dolnośląskim. Wypływa z pn.-zach. stoku Pustelnika (575 m n.p.m.) w Masywie Krąglaka w Górach Wałbrzyskich w okolicach Domanowa, lecz źródła licznych potoków np. Sadówki, które zasilają jej początkowy bieg są rozsiane na pograniczu Gór Kaczawskich i Pogórza Bolkowskiego. Przepływa przez Bolków i Jawor. W Bolkowie wpada do niej Rochowicka Woda.

Przy ujściu w okolicach Dunina, płynąc u stóp wznoszącej się na około 18–23 m ponad lustrem rzeki stromizny Płaskowyżu Janowickiego, rzeka ma około 10 m szerokości i 0,5 m głębokości. Obfitość wody w rzece jest wynikiem wpadania do niej licznych potoków: Sadówki, Nysy Małej, Paszówki, Jawornika, które mają swe źródła w lasach Pogórza Kaczawskiego. W okolicach ujścia znajduje się jedyne w Polsce eksploatowane złoże haloizytu[7].

Historia

Nysa Szalona na mapie z 1645 r. (w centrum mapy)
Wikipedia:Weryfikowalność
 Ta sekcja od 2017-07 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Rzeka odegrała dużą rolę w mającej miejsce w 1813 r. bitwie nad Kaczawą. Wysoki poziom wody utrudniał francuskim wojskom przedostanie się na wschodni brzeg Nysy. Wartki nurt porywał wozy z zaopatrzeniem, żołnierzy, konie, a nawet całe armaty. Po bitwie, wycofujący się Francuzi, stłoczeni na jedynym w okolicy moście nad Nysą w Krajowie, zostali zmasakrowani przez śląską konnicę wroga. Żołnierze, którym nie udało się przejść na drugi brzeg, uciekali przed kawalerią do rzeki, próbując ją przepłynąć, Nysa jednak wtedy była bardzo wartka i głęboka, więc większość ludzi utonęła.

W latach 1974–1978 na rzece utworzono zbiornik retencyjny Słup. W 1997 roku Nysa Szalona w czasie powodzi tysiąclecia zalała niektóre tereny położone wzdłuż jej biegu.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Nysa Szalona na mapie Geoportalu Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej. Główny Geodeta Kraju. [dostęp 2017-07-16].
  2. ↑ a b Nissa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 157 .
  3. ↑ Szalona Nissa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 772 .
  4. ↑ Wolfgang Pfeiffer: Die Wütende Neisse. 2011-04-04. [dostęp 2018-01-07]. (niem.).
  5. ↑ Nazewnictwo geograficzne Polski. Tom 1. Hydronimy. Część 1. Wody płynące, źródła, wodospady, Ewa Wolnicz-Pawłowska, Jerzy Duma, Janusz Rieger, Halina Czarnecka (oprac.), Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2006 (seria Nazewnictwo Geograficzne Polski), s. 189, ISBN 83-239-9607-5 .
  6. ↑ Nysa Szalona na mapie Geoportalu Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej >> Moduł: Obszary Dorzeczy (wynik wyszukiwania). Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej. [dostęp 2017-07-16].
  7. ↑ Polska Niezwykła, Złoże haloizytu

Bibliografia

  • Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 6 Góry Kaczawskie, red. Marek Staffa, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław 2000, ISBN 83-85773-27-4
  • Góry i Pogórze Kaczawskie. Skala 1:40.000. Jelenia Góra: Wydawnictwo Turystyczne Plan, 2004. wyd. II. ISBN 83-88049-02-X.

Linki zewnętrzne

  • Rzeka Nysa Szalona - Wütende Neiße na portalu polska-org.pl
  • PWN: 3949143