Nowe Brzesko
miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
Kościół Wszystkich Świętych | |||||
| |||||
Państwo | Polska | ||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | proszowicki | ||||
Gmina | Nowe Brzesko | ||||
Prawa miejskie | 1279–1870; 2011 | ||||
Burmistrz | Krzysztof Madejski | ||||
Powierzchnia | 7,26[1] km² | ||||
Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość | |||||
Strefa numeracyjna | 12 | ||||
Kod pocztowy | 32-120 | ||||
Tablice rejestracyjne | KPR | ||||
Położenie na mapie gminy Nowe Brzesko | |||||
Położenie na mapie Polski | |||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |||||
Położenie na mapie powiatu proszowickiego | |||||
50°08′14″N 20°23′05″E/50,137222 20,384722 | |||||
TERC (TERYT) | 1214034 | ||||
SIMC | 0329705 | ||||
| |||||
Strona internetowa |
Nowe Brzesko – miasto[2] w Polsce położone na lewym brzegu Wisły w województwie małopolskim, w powiecie proszowickim, w gminie Nowe Brzesko, której jest siedzibą. Miasto jest położone przy drodze krajowej nr 79.
Prawa miejskie w latach 1279–1870 i od 2011.
Miasto opactwa norbertanów w Hebdowie w powiecie proszowickim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku[3].
Miasto rządowe Królestwa Kongresowego, położone było w 1827 roku w powiecie krakowskim, obwodzie miechowskim województwa krakowskiego[4].
Historia
Pierwsze wzmianki o Nowym Brzesku pochodzą z XIII w. Początkowo wieś była własnością biskupów krakowskich. W 1223 r. opat brzeski Florian nadał ją klasztorowi norbertanów w Hebdowie. W 1279 r. Gotfryd de Glesin uzyskał przywilej założenia miasta na prawie magdeburskim.
Historia Nowego Brzeska ściśle łączy się z historią klasztoru w Hebdowie. Za czasów Jana Długosza Nowe Brzesko miało 40 łanów miejskich, z których opłacało czynsz klasztorowi. Znajdowały się w nim dwa młyny na Wiśle, jeden należący do klasztoru, drugi do wójta miasteczka. W 1449 r. król Kazimierz Jagiellończyk potwierdził przywilej lokacyjny Nowego Brzeska. Przywileje zostały później potwierdzone jeszcze dwa razy: 17 kwietnia 1674 przez króla Jana Sobieskiego oraz 4 października 1767 przez Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Nowe Brzesko znalazło się w Nowej Galicji (zabór austriacki), w 1809 r. w granicach Księstwa Warszawskiego, a od roku 1815 w Królestwie Kongresowym (zabór rosyjski). Gdy zgromadzenie zakonne norbertanów w Hebdowie zostało rozwiązane w 1818 r., miasto przeszło na własność rządu. W 1827 r. w Nowym Brzesku było 151 domów i 904 mieszkańców. 1 stycznia 1870 Nowe Brzesko utraciło prawa miejskie[5].
Przed I wojną światową Aniela Zdanowska założyła we wsi koło gospodyń wiejskich[6].
Do 1954 roku Nowe Brzesko było siedzibą gminy Gruszów. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Brzesko Nowe. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krakowskiego.
W dniu 27 lipca 2010 Rada Ministrów nadała miejscowości Nowe Brzesko status miasta od dnia 1 stycznia 2011[2].
Demografia
- Piramida wieku mieszkańców Nowego Brzeska w 2014 roku[7].
Zabytki
Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[8].
- Kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych, dzwonnica, otoczenie w obrębie ogrodzenia, drzewostan.
Kościół z 1670 r., rozbudowany w połowie XIX i na początku XX wieku. Świątynia trójnawowa z jednoprzęsłowym prezbiterium zamkniętym wielobocznie. Ołtarz główny pochodzi z 1664 r. W kościele znajdują się dwa późnobarokowe ołtarze boczne.
Inne zabytki
- Kapliczka brogowa z pochodzącą z końca XVIII w. drewnianą rzeźbą św. Floriana[9].
Sport
W mieście działa Ludowy Klub Sportowy Nadwiślanka Nowe Brzesko. Za datę utworzenia klubu podaje się rok 1921, jednak według wspomnień późniejszych działaczy, już w 1917 r. istniały w Nowym Brzesku dwie drużyny piłkarskie, które rozgrywały między sobą mecze towarzyskie, Bugaj i Brygada[10]. Pierwszą tworzyli mieszkańcy miejscowości, drugą natomiast - żołnierze armii austriackiej, którzy stacjonowali w miejscowych koszarach[10]. Siedziba klubu znajduje się przy ulicy Niecałej 1. Jego własnością jest stadion, mogący pomieścić ok. tysiąc widzów[11].
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08] .
- ↑ a b Dz.U. z 2010 r. nr 138, poz. 929.
- ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 103.
- ↑ Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego, z wyrażeniem ich położenia i ludności, alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowéy Spraw Wewnętrznych i Policyi. T. 1 : A-Ł, Warszawa 1827, s. 45.
- ↑ Postanowienie z 7 (19) listopada 1869, ogłoszone 1 (13 stycznia) 1870 (Dziennik Praw, rok 1869, tom 69, nr 239, s. 425).
- ↑ Cmentarz w Miechowie :: miechowski_kuferek [online], miechowski_kuferek.manifo.com [dostęp 2021-05-13] .
- ↑ Nowe Brzesko w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] , liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01] .
- ↑ Michał Zalewski: Brogowa kapliczka św. Floriana w Nowym Brzesku. Kapliczki, krzyże i figury przydrożne, 2014. [dostęp 2017-07-05]. (pol.).
- ↑ a b Aleksander Gąciarz: 85 lat Ludowego Klubu Sportowego "Nadwiślanka" Nowe Brzesko. Kraków-Nowe Brzesko: 2006, s. 10.
- ↑ Nieoficjalna strona LKS Nadwiślanka Nowe Brzesko
Bibliografia
- Aleksander Gąciarz, 85 lat Ludowego Klubu Sportowego "Nadwiślanka" Nowe Brzesko, Kraków-Nowe Brzesko 2006.
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880–1885.
Linki zewnętrzne
- Gmina Nowe Brzesko
- Brzesko Nowe (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 405 .
- p
- d
- e
Miasta |
|
---|---|
Gminy miejsko-wiejskie |
|
Gminy wiejskie |
|
- p
- d
- e
- Siedziba powiatu – Miechów
Przynależność wojewódzka |
| ||||
---|---|---|---|---|---|
Miasta (1867–1939 i 1945–75) |
| ||||
Gminy wiejskie (1867–1939, 1945–54 i 1973–75) |
| ||||
Gromady (1954–72) |
| ||||
Gminy (1939–45) |
|
- p
- d
- e
Siedziba gminy |
|
---|---|
Wsie |
|
Integralne części wsi |
|
- p
- d
- e
Miasta na prawach powiatu | |
---|---|
Miasta powiatowe | |
Miasta gminne |
|
- p
- d
- e
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
|
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).
- GND: 7521201-8