Niemieckie obozy jenieckie 1939–1945

**1 marka**,
pieniądz obozowy używany
w obozach jenieckich
2 marki 10 fenigów

W czasie II wojny światowej Niemcy utworzyli sieć około 12 tys. obozów i więzień, zarówno na terenie własnego kraju, jak i krajów podbitych. Do niewoli wzięli około 18 mln osób z 30 krajów. Część z nich była jeńcami wojennymi, osadzonymi w różnych obozach koncentracyjnych, bądź w specjalnych obozach jenieckich.

Niemiecki system obozów jenieckich

Kgf-Lager (Kriegsgefangenenlager) – obóz jeniecki
- Frontstalag (Frontstammlager für Kriegsgefangene) – obóz frontowy
- Dulag (Durchgangslager für Kriegsgefangene) – obóz przejściowy (filtracyjny)
  - Dulag Luft (Durchgangslager für kriegsgefangene Luftwaffenangehörige) – obóz przejściowy dla lotników
- Oflag (Offizierslager für kriegsgefangene Offiziere) – dla oficerów
- Stalag (Stammlager für kriegsgefangene Mannschaften und Unteroffiziere) – dla podoficerów i szeregowych
  - Stalag Luft (Stammlager für kriegsgefangene Luftwaffenangehörige) – dla podoficerów i szeregowych lotnictwa
- Marlag (Marinekriegsgefangenenlager für Marineangehörige) – dla marynarzy
- Milag (Marineinterniertenlager für Angehörige der Handelsmarine) – dla marynarzy marynarki handlowej
szpitale jenieckie
- Kgf-Laz (Lazarett für Kriegsgefangene) – szpital dla jeńców wojennych
- Res-Laz (Reserve-Lazarett) – szpital rezerwowy
dla osób cywilnych
- Heilag (Heimkehrerlager) – przesiedlanych przez wojsko
- Ilag (Internierungslager für Zivilpersonen) – internowanych przez wojsko

Schattenlager (Lager ohne eigene Gefangenenunterkünfte) („obóz w cieniu”) obóz w którym nie wydzielono części dla jeńców wojennych
Arb-Kdo (Arbeitskommando) – komando pracy

Nazewnictwo

Terytorium III Rzeszy zostało podzielone na Okręgi Wojskowe (Wehrkreis), którym podlegały także okręgowe dowództwa obozów jenieckich (Wehrmachtsauskunftstelle für Kriegerverluste und Kriegsgefangene).

Przykładowy zapis:

Oflag VII A Murnau

oznaczał:

obóz jeniecki dla oficerów (Oflag) utworzony jako pierwszy (A) w VII Okręgu Wojskowym (Bawaria) w miasteczku Murnau

Rozbudowane obozy jenieckie dodatkowo nosiły oznaczenia:

H (Hauptlager) – obóz główny
- N (Nebenlager) – podobozy
- Z (Zweiglager) – podobozy

Lista obozów według podziału na wojskowe okręgi

Uwaga: W nawiasach podano lokalizację obozu na aktualnej mapie politycznej świata.

Okręg Wojskowy I

Stalag I A Stablack
Stalag I B Hohenstein (Polska)
Stalag I C Heydekrug^[1]
Stalag I D
Stalag I E Prostki (Polska)^[1]
Stalag I F Sudauen (Polska)
Stalag Luft VI Silute/Heydekrug (Litwa)

Okręg Wojskowy II

Stalag II A Neubrandenburg
Stalag II B Hammerstein/Schlochau (Polska) (link (fr.))
Stalag II C Greifswald
Stalag II D Stargard/Pom. (Polska)
Stalag II E Schwerin
Stalag II H Raderitz (Polska)
Stalag Luft I Barth (mapa)
Stalag Luft II Litzmannstadt (Polska)
Stalag Luft IV Gr. Tychow (Polska)
Oflag II A Prenzlau
Oflag II B Arnswalde (Polska)
Oflag II C Woldenberg (Polska)
Oflag II D Gross Born (Polska)
Oflag II E Neubrandenburg

Okręg Wojskowy III

Stalag III A Luckenwalde
Stalag III B Fuerstenberg/Oder
Stalag III C Alt-Drewitz (Polska)
Stalag III D Berlin
Oflag III A Luckenwalde
Oflag III B Wehrmachtlager Tibor/Züllichau (Polska)
Oflag III C Lübben/Spree

Okręg Wojskowy IV

Stalag IV A Elsterhorst
Stalag IV B Mühlberg/Elbe
Stalag IV C Wistritz bei Teplitz
Stalag IV D Torgau
Stalag IV E Altenburg
Stalag IV F Hartmannsdorf
Stalag IV G Oschatz
Oflag IV A Hohnstein
Oflag IV B Königstein
Oflag IV C Colditz
Oflag IV D Elsterhorst

Okręg Wojskowy V

Stalag V A Ludwigsburg
Stalag V B Villingen
Stalag V C Wildberg
Stalag V D Strasburg
Stalag Luft V Halle/Saale
Oflag V A Weinsberg
Oflag V B Biberach
Oflag V C Wurzach

Okręg Wojskowy VI

Stalag VI A Hemer/Iserlohn
Stalag VI B Neu-Versen
Stalag VI C Oberlangen/Emsland
Stalag VI D Dortmund
Stalag VI F Bocholt
Stalag VI G Bonn-Duisdorf
Stalag VI H Arnoldsweiler/Düren
Stalag VI J S.A. Lager Fichtenhein/Krefeld i Dorsten
Stalag VI K Senne
Oflag VI A Soest
Oflag VI B Dössel-Warburg
Oflag VI C Eversheide/Osnabrück
Oflag VI D Münster
Oflag VI E Dorsten

Okręg Wojskowy VII

Stalag VII A Moosburg
Stalag VII B Memmingen
Oflag VII Laufen
Oflag VII A Murnau am Staffelsee
Oflag VII B Eichstätt
Oflag VII C Laufen
Oflag VII D Tittmoning

Okręg Wojskowy VIII

Stalag VIII A Görlitz (na terenie obecnego Zgorzelca – Polska)
Stalag VIII B Lamsdorf (Polska)
Stalag VIII C Sagan (Polska)
Stalag VIII D Teschen (Czechy)
Stalag VIII E Neuhammer
Stalag VIII F Lamsdorf (Polska)
Stalag Luft III Sagan (Polska) (mapa)
Stalag Luft VIII B Lamsdorf (Polska)
Oflag VIII A Kreuzburg/Oppeln (Polska)
Oflag VIII B Silberberg (Polska)
Oflag VIII C Juliusburg (Polska)
Oflag VIII D/Tittmoning Castle
Oflag VIII E Johannisbrunn
Oflag VIII F Mährisch-Trübau
Oflag VIII G Weidenau/Freiwaldau
Oflag VIII H/H Oberlangendorf/Sternberg
Oflag VIII H/Z Eulenberg/Roemerstadt
Stalag Luft 7 Bankau (obecnie Bąków blisko Kluczborka, Polska)

Okręg Wojskowy IX

Stalag IX A Ziegenhain
Stalag IX B Wegscheide/Bad Orb
Stalag IX C Bad Sulza
Oflag IX A/H Burg Spangenberg
Oflag IX A/Z Rotenburg an der Fulda
Oflag IX B Weilburg/Lahn
Oflag IX C Molsdorf obecnie dzielnica miasta Erfurt

Okręg Wojskowy X

Stalag X A Schleswig
Stalag X B Sandbostel
Marlag und Milag Nord Sandbostel
Stalag X C Nienburg (Weser)
Stalag X D Wietzendorf
Oflag X Hohensalza
Oflag X A Itzehoe
Oflag X B Nienburg (Weser)
Oflag X C Lübeck
Oflag X D Hamburg-Fischbeck

Okręg Wojskowy XI

Stalag XI A Altengrabow
Stalag XI B Fallingbostel
Stalag XI C Bergen-Belsen
Stalag Luft XI B
Oflag XI A Osterode

Okręg Wojskowy XII

Stalag XII A Limburg an der Lahn
Stalag XII B Frankenthal (Pfalz)/Palatinate
Stalag XII C Wiebelsheim/Rhein
Stalag XII D Trier/Petrisberg (Trèves)
Stalag XII E Zambrów^[2] Metz
Stalag XII F Forbach
Oflag XII A Hadamar/Limburg an der Lahn
Oflag XII B Mainz

Okręg Wojskowy XIII

Stalag XIII A Bad Sulzbach
Stalag XIII B Weiden/Oberpfalz
Stalag XIII C Hammelburg/Mainfranken
Stalag XIII D Nürnberg/Langwasser
Oflag XIII A Nürnberg
Oflag XIII B Hammelburg
Oflag XIII D Nürnberg/Langwasser

Okręg Wojskowy XVII

Stalag XVII A Kaisersteinbruch
Stalag XVII B Krems-Gneixendorf, wcześniej używano nazwy: Dulag Gneixendorf
Stalag XVII C Döllersheim, wcześniej nazywany: Dulag Döllersheim
Stalag XVII D Pupping, początkowo obóz nosił nazwę Zweiglager Pupping, następnie zmienił nazwę na Stalag 237, Stalag 397 i ostatecznie Stalag 398 Pupping
Oflag XVII A Edelbach

Okręg Wojskowy XVIII

Stalag XVIII A Wolfsberg
Stalag XVIII AZ Spittal
Stalag XVIII B Oberdrauburg
Stalag XVIII C Markt-Pongau
Stalag XVIII D Maribor
Oflag XVIII A Lienz/Drau
Oflag XVIII B Wolfsberg/Kaernten
Oflag XVIII C Spittal/Drau

Okręg Wojskowy XX

Stalag XX A Thorn (Polska) (mapa)
Stalag 312 Thorn (Polska), ten sam co powyżej
Stalag XX B Marienburg (Polska) (mapa)
Stalag XXI A Schildberg (Polska)
Stalag XXI B Schubin (Polska)
Stalag XXI B Thure (Polska)
Stalag XXI C/H Wollstein (Polska)
Stalag XXI C/Z Grätz
Stalag XXI D Posen (Polska)
Oflag XXI A Schokken (Polska)
Oflag XXI B Schoken (Polska)
Oflag XXI C Schubin/Schokken/Schildberg (Polska)
Oflag XXI C/Z Grune bei Lissa (Polska)

Inne obozy

Oflag 6 Tost
Oflag 52 Ebenrode^[1]
Oflag 56 Prostki
Oflag 57 Białystok
Oflag 60 Schirwindt^[1]
Oflag 63 Priekulė^[1]
Oflag 64 Schubin
Oflag 68 Sudauen (Polska)
Oflag 79 Waggum, Braunschweig
Stalag Luft Frankfurt am Main
Stalag Luft S Sudauen (Polska)
Stalag 56 Prostken (Polska)
Stalag 302 Gross Born
Stalag 307 Biała Podlaska (Polska)
Stalag 307 Dęblin (Polska)
Stalag 313 Czarne (Polska)
Stalag 315 Przemyśl (Polska)
Stalag 316 Białystok^[1],
Stalag 316 Wołkowysk^[1] (Polska)
Stalag 319 Chełm (Polska)
Stalag 323 Gross Born
Stalag 324 w Grądach
Stalag 324 w Łosośnie
Stalag 325 Zamość (Polska)
Stalag 325 Rawa Ruska (Ukraina)
Stalag 327 Jarosław – Rymanów (Polska)
Stalag 328 Lemberg (Ukraina)
Stalag 331 Dłutowo (Polska)^[1]
Stalag 333 Ostrów-Komorowo (Polska)
Stalag 337 Baranowicze^[3]
Stalag 342 Mołodeczno^[3]
Stalag 343 Olita (Litwa)^[4]
Stalag 344 Wilno^[4]
Stalag 347 Rositten (Łotwa)^[3]
Stalag 350 Ryga^[3]
Stalag 351 Berkenbrugge (Polska)
Stalag 351 Głębokie^[3]
Stalag 352 Mińsk^[3]
Stalag 357 Kopernikus Thorn (Polska)
Stalag 359 Poniatowa (Polska)
Stalag 366 Siedlce (Polska)
Stalag 366 Kowno^[3]
Stalag 369 Kobierzyn (Polska)
Stalag 390 Dyneburg^[3]
Stalag XX-A (301) Friesack, Wutzetz/Brandenburg (Niemcy)

Odnotowane fikcyjne obozy jenieckie

Obozy jenieckie z okresu II wojny światowej pojawiają się również w literaturze i filmach przygodowych. Część z nich są to jednostki stworzone tylko i wyłącznie na potrzeby scenariusza i nie mają nic wspólnego z faktami i historią. Są to m.in.