Narodowy socjalizm (znaczenie ogólne)

Ten artykuł dotyczy ogólnego znaczenia tego pojęcia. Zobacz też: narodowy socjalizm (nazizm).
Symbol NSDAP – partii nazistowskiej założonej w Niemczech po I wojnie światowej, w Republice Weimarskiej. Czarną, skośną swastykę na białym kole zawierała też flaga NSDAP, która stała się wzorcem dla flagi III Rzeszy.
Symbol Partii Narodowych Socjalistów działającej w II Rzeczypospolitej
Flaga Partii Narodowo-Bolszewickiej działającej w Rosji od lat 90. XX wieku

Narodowy socjalizm – wspólna nazwa (hiperonim) różnych doktryn politycznych, ideologii i ruchów dążących do połączenia elementów nacjonalizmu i socjalizmu[1]. Powszechnie narodowy socjalizm utożsamiania się z nazizmem[2] – jego totalitarną, niemiecką odmianą powstałą po I wojnie światowej, która jest zaliczana do faszyzmu[3]. Jednak hasłem narodowo-socjalistycznej syntezy od XIX wieku po czasy współczesne posługiwało się również wiele innych ruchów, zarówno o konotacjach prawicowych, jak i lewicowych. Odnoszone do nich pojęcie narodowego socjalizmu ma charakter czysto opisowy i nie musi mieć wydźwięku pejoratywnego ani wskazywać na totalitarne dążenia[4]. Możliwość syntezy socjalizmu i nacjonalizmu pozostaje kwestią sporną, a badacze zwracają uwagę, że próby łączenia tych doktryn wiążą się czasem z ich wybiórczym traktowaniem[1].

Hasła narodowego socjalizmu używano od XIX wieku w różnych krajach Europy i Azji:

  • w 1888 r. grupa radykalno-demokratycznych emigrantów polskich z Bolesławem Limanowskim na czele utworzyła w Paryżu Gminę Narodowo-Socjalistyczną[5]; do jej tradycji nawiązywała w latach 30. XX wieku Partia Narodowych Socjalistów[6];
  • w Czechach działacze robotniczy związani z partią młodoczeską utworzyli w 1896 roku Czeska Partia Narodowo-Socjalistyczna[7], która w okresie międzywojennym pod przywództwem Edvarda Beneša stała się czołową siłą w Republice Czechosłowackiej;
  • niemiecki działacz liberalny i pisarz polityczny Friedrich Naumann był twórcą Nationalsozialer Verein (1896–1903)[8];
  • we Francji Pierre Bietry, przywódca solidarystycznych związków zawodowych (Jaunes), utworzył Parti Socialiste Nationale w 1903 r.[9];
  • w czasie I wojny światowej grupa antypacyfistycznych działaczy British Socialist Party z Henrym Hyndmanem na czele utworzyła National Socialist Party, która później została wchłonięta przez Partię Pracy[potrzebny przypis];
  • narodowy socjalizm deklarują też niektóre organizacje w Indiach[10] i Bangladeszu[potrzebny przypis].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Wolffsohn 1977 ↓, s. 56.
  2. ↑ narodowy socjalizm, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2024-03-04] .
  3. ↑ nazizm, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2024-03-04] .
  4. ↑ Wolffsohn 1977 ↓, s. 79.
  5. ↑ Józef Buszko, Narodziny ruchu socjalistycznego na ziemiach polskich, Kraków 1967, s. 234.
  6. ↑ Olgierd Grott, Faszyści i narodowi socjaliści w Polsce, Kraków 2007, s. 74.
  7. ↑ Małgorzata Hasiewicz, U źródeł narodowego socjalizmu w monarchii Habsburgów, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi”, t. XXVI (2003).
  8. ↑ Marek Maciejewski, Ruch i ideologia narodowych socjalistów w Republice Weimarskiej, Warszawa-Wrocław 1985, s. 79, 249–253.
  9. ↑ Adam Wielomski, Nacjonalizm francuski 1886–1940. Geneza, przemiany i istota filozofii politycznej, Warszawa, s. 191.
  10. ↑ publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać National Socialist Council of Nagaland – Isak-Muivah, satp.org [dostęp 2024-03-04].

Bibliografia

  • MichaelM. Wolffsohn MichaelM., Linker und rechter National-Sozialismus, „Zeitschrift für Politik”, Neue Folge 24 (1), 1977, s. 56–80, ISSN 0044-3360, JSTOR: 24224413  (niem.).
  • p
  • d
  • e
Nurty
Warianty regionalne
Nurty filozoficzne
Idee
Historia ruchu według państw
Organizacje
historyczne
współczesne
Teoretycy i intelektualiści
Tematy powiązane