Malczyce

Ten artykuł dotyczy wsi gminnej w woj. dolnośląskim. Zobacz też: Malczyce (ujednoznacznienie).

Malczyce

wieś
Cerkiew prawosławna Zwiastowania Bogurodzicy
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	średzki
Gmina	Malczyce
Liczba ludności (III 2011)	3293[2]
Strefa numeracyjna	71
Kod pocztowy	55-320[3]
Tablice rejestracyjne	DSR
SIMC	0876940
Położenie na mapie gminy Malczyce Malczyce
Położenie na mapie Polski Malczyce
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Malczyce
Położenie na mapie powiatu średzkiego Malczyce
51°13′14″N 16°29′37″E/51,220556 16,493611[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Malczyce (niem. Maltsch^[4], 1945–1946 Małoszyn^[5]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie średzkim, siedziba gminy Malczyce. Na dzień 1 stycznia 2019 wieś liczyła 3216 mieszkańców.

Położenie i transport

Miejscowość leży nad Odrą i rzeką Średzka Woda. We wsi znajduje się stacja kolejowa oraz port rzeczny Malczyce.

Podział administracyjny

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa wrocławskiego.

Demografia

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyły 3293 mieszkańców^[2]. Są największą miejscowością gminy Malczyce.

Historia

• 1202 – pierwsza historyczna wzmianka o Malczycach, odnotowanych jako własność księcia Henryka I
• 1245 – przekazanie wsi klasztorowi cystersów w Lubiążu. Znane wówczas jako ośrodek piwowarstwa
• 1267 – wzmianka o przeprawie, prawdopodobnie promowej, przez Odrę
• XIV/XV w. – osadnictwo niemieckie
• 1412 – budowa młyna. Budynek zniszczony wkrótce (1428) przez husytów, pozostałości budowli zostały odkryte w roku 1930 podczas rekordowo niskiego stanu wód Odry
• 1471 – dokument datowany na ten rok mówi o Malczycach:

• 1648 – koniec wojny trzydziestoletniej. Malczyce w jej wyniku bardzo ucierpiały, pozostało w nich jedynie 8 rodzin, a gospodarka została doszczętnie zniszczona
• 1700 – Malczyce stają się wsią rycerską, należą do Gotfryda Gasto von Gastenau, a następnie rodu von Uechtritz. Miejscowość nabiera znaczenia jako ośrodek handlu solą. Ostatni skład solny przetrwał tu do 1923 r.
• XVIII w. – Malczyce liczyły około 1700 mieszkańców. Dopiero w XVIII stuleciu ustanowiono w Malczycach odpowiednik sądu wiejskiego. Do oceny winy stosowano tzw. Krzywą, której działanie można porównać do wywiadu środowiskowego. Właściwe sądy miały miejsce w wiejskiej karczmie. Pod koniec XVII w. Malczyce uzyskały prawo składu na sól, jednakże nie było to równoznaczne z posiadaniem praw miejskich – tych Malczyce nigdy jak dotąd nie uzyskały. Od połowy XVIII w. dalszy rozwój przyniósł miejscowości handel węglem. W roku 1742 w Malczycach powstał jeden z największych w Prusach skład węgla, a wkrótce po nim następne
• 1790 – zakończenie budowy drogi łączącej Malczyce z Wałbrzychem
• 1821 – wielki pożar
• 1825 – uruchomienie pierwszej szkoły. Była ona dwuwyznaniowa, dla katolików i ewangelików.
• 1840 – otwarcie cmentarza komunalnego
• 1843 – powstaje firma Toepffer, koordynująca spedycję składowanych w Malczycach towarów
• 1850 – powstaje szkoła dla dzieci z rodzin ewangelickich
• 1890 – utworzono straż pożarną
• 1897 – otwarcie cukrowni
• 1898 – uruchomienie portu na Odrze i doprowadzenie linii kolejowej, (kolej państwowa w czterech kierunkach i kolej prywatna jedna linia.
• 1900 – uruchomienie elektrycznego oświetlenia ulic
• 1904 – oddanie do użytku domu zakonnego jadwiżanek. Podczas I wojny światowej pełnił on funkcję lazaretu
• 1905 – ustanowienie parafii katolickiej – wcześniej miejscowy kościół był kościołem filialnym parafii w Chomiąży
• 1903 – wybudowanie kościoła ewangelickiego
• 1908 – powstanie parafii ewangelickiej
• 1911
  • powstaje kolejny zakład przemysłowy: Śląska Celuloza i Fabryki Papieru
  • działalność charytatywną w Malczycach rozpoczyna ewangelicka „Diakonia”
• 1925 – likwidacja urzędu wójta, Malczyce mimo braku praw miejskich wybrały burmistrza. Oddano do użytku stadion i kąpielisko, ulice zostały wybrukowane
• 1928 – rozbudowa wsi w kierunku Wilczkowa w związku z zapotrzebowaniem przemysłu na robotników
• 1937 – oddanie do użytku Zakładu Wodociągowego, zaopatrującego w wodę pitną całą miejscowość
• 1939 – pożar w magazynie słomy. Po tym wydarzeniu zaprzestano jej składowania
• 8 lutego 1945 – do Malczyc (niem. Maltsch) wkraczają oddziały Armii Czerwonej. Miejscowość została znacznie zniszczona w trakcie walk
• 1950 – powstanie parafii prawosławnej, której przekazano dawny ewangelicki kościół

W lipcu 2017 roku odsłonięto pamiątkową tablicę upamiętniająca 20 rocznicę powodzi w 1997 roku^[6]podczas obchodów 200 lecia Malczyc zorganizowanego przez Stowarzyszenie Sympatyków Malczyc i okolic^[7]. Po powodzi rozpoczęto budowę we wsi stopnia wodnego, który został ukończony w 2018 roku^[8].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[9]:

• kościół parafialny rzymskokatolicki pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, z l. 1904-05
• kościół ewangelicki z 1903 r., obecnie parafialna cerkiew prawosławna Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy Maryi, ul. Mickiewicza 29.

Galeria

• 
  Cerkiew Zwiastowania Przenajświętszej Bogurodzicy
• 
  Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP
• 
  Kamień upamiętniający najwyższe poziomy wód Odry w Malczycach
• 
  Herb Malczyc z 1927 roku

Instytucje oświatowe

• Szkoła Podstawowa im. Skarbów Dolnego Śląska w Malczycach
• Gminne Przedszkole w Malczycach
• Żłobek w Malczycach

Przypisy