Leuza
 Leuza bławatkowata | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | astropodobne | ||
| Rząd | astrowce | ||
| Rodzina | astrowate | ||
| Podrodzina | Carduoideae | ||
| Rodzaj | leuza | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Leuzea DC. J.B.A.M.de Lamarck & A.P.de Candolle, Fl. Franç., éd. 3, 4: 109 (1805)[3] | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| L. conifera (Linnaeus) A. P. de Candolle[4] | |||
| Synonimy | |||
| |||
| |||
Leuza[5] (Leuzea DC.) – rodzaj roślin z rodziny astrowatych. Obejmuje 25 gatunków[3]. Rośliny te występują na wyspach Makaronezji, w północnej Afryce i południowej Europie oraz na rozległych obszarach Azji po Japonię na wschodzie (jednak bez południowych i północno-wschodnich krańców tego kontynentu)[3]. Liczne gatunki związane są z obszarami górskimi[6].
Niektóre gatunki uprawiane są jako ozdobne na rabatach bylinowych i w ogrodach skalnych[7]. Leuzea repens jest bardzo uciążliwym gatunkiem inwazyjnym w Ameryce Północnej i Australii[8].
Morfologia
- Pokrój
- Byliny nieuzbrojone[6]. Pędy wzniesione, pojedyncze lub rozgałęzione[9].
- Liście
- Całobrzegie i o blaszce pierzasto wcinanej do pierzasto klapowanej[6].
- Kwiaty
- Zebrane w pojedyncze, okazałe koszyczki na szczytach pędów. Listki okrywy są dachówkowato ułożone, na brzegach błoniaste, na końcach z łuskowatymi, całobrzegimi lub postrzępionymi przydatkami albo szydlaste. Wszystkie kwiaty jednakowe, obupłciowe. Korona różowa do fioletowej, na szczycie z pięcioma wąskimi łatkami[9][6].
- Owoce
- Niełupki nagie, jajowato-podługowate, ożebrowane, z żebrami przechodzącymi na szczycie owocu w karbowany pierścień z 8–10 ząbkami. Puch kielichowy składa się z zewnętrznego szeregu krótkich włosków lub łusek oraz wewnętrznego pierścienia dłuższych włosków[6].
Systematyka
Rodzaj z rodziny astrowatych Asteraceae z podrodziny Carduoideae, z plemienia Cardueae i podplemienia Centaureinae[10].
Zaliczane tu rośliny w części przez długi czas klasyfikowane były jako rodzaj szczodrak Rhaponticum Vaill., jednak w 1973 roku wykazane zostało, a na początku XXI wieku potwierdzono, że zgodnie z kodeksem nomenklatury botanicznej priorytet ma nazwa Leuzea, a nazwa Rhaponticum jako przedlinneuszowska nie powinna być używana[11].
- Wykaz gatunków[3]
- Leuzea acaulis (L.) Holub
- Leuzea altaica Link
- Leuzea annae-bentiae (Rech.f.) Holub
- Leuzea aulieatensis (Iljin) Holub
- Leuzea australis Gaudich.
- Leuzea berardioides Batt.
- Leuzea carthamoides (Willd.) DC. – leuza krokoszowata, szczodrak korkoszowaty[5]
- Leuzea caulescens (Coss. & Balansa) Holub
- Leuzea centauroides (L.) Holub – leuza bławatkowata[5], leuza chabrowata[7]
- Leuzea conifera (L.) DC. – leuza szyszkowata[5][7]
- Leuzea cynaroides (C.Sm.) Font Quer ex G.López
- Leuzea exaltata Cutanda ex Willk.
- Leuzea insignis (Boiss.) Holub
- Leuzea integrifolia (C.Winkl.) Holub
- Leuzea karatavica (Regel & Schmalh.) Holub
- Leuzea longifolia Hoffmanns. & Link
- Leuzea lyrata (C.Winkl. ex Iljin) Holub
- Leuzea namanganica (Iljin) Holub
- Leuzea nana (Lipsky) Holub
- Leuzea nitida (Fisch. ex DC.) Holub
- Leuzea pulchra (Fisch. & C.A.Mey.) Holub – leuza nadobna[5]
- Leuzea pusilla Spreng.
- Leuzea repens (L.) D.J.N.Hind
- Leuzea rhapontica (L.) Holub – leuza lecznicza[5], leuza szczodrakowata[7]
- Leuzea uniflora (L.) Holub
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-10-26] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-10-26] (ang.).
- ↑ a b c d e Leuzea DC.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-10-26].
- ↑ Leuzea. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-10-26].
- ↑ a b c d e f Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 113. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ a b c d e K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VIII. Flowering Plants. Dicotyledons. Asterales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2007, s. 143. ISBN 978-3-540-31050-1.
- ↑ a b c d B. Grabowska, T. Kubala: Encyklopedia bylin, tom II, K–Z. Poznań: Zysk i S-ka, 2012, s. 536-537. ISBN 978-83-7506-846-7. (pol.).
- ↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 790, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
- ↑ a b Zhu Shi & Ludwig Martins: Rhaponticum Ludwig. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-10-26].
- ↑ Genus Rhaponticum Ludw.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-10-26].
- ↑ D.J. Nicholas Hind. Leuzea repens, a new combination (Compositae: Cardueae: Centaureinae). „Kew Bulletin”. 74, s. 20, 2019.
