Artykulacja (fonetyka)
 | Zobacz też: inne znaczenia wyrazu „artykulacja”. |
Artykulacja – proces kształtowania dźwięków mowy ludzkiej, odbywający się w części aparatu mowy obejmującą jamy ponadkrtaniowe, tzw. nasadę[1]. Artykulacja jest jednym z zasadniczych aspektów procesu wytwarzania głosek, na który składają się ponadto inicjacja, czyli mechanizm wytworzenia prądu powietrza i fonacja, czyli sposób zachowania się wiązadeł głosowych[1].
W czasie artykulacji prąd powietrza, który jest niezbędnym tworzywem w czasie wytwarzania dźwięków, jest modelowany przez ruchome i nieruchome artykulatory znajdujące się w nasadzie (kanale głosowym). Najczęściej modulacji poddawane jest powietrze wydychane z płuc[1].
Klasyfikacja artykulacyjna
Klasyfikacja artykulacyjna odwołuje się do charakterystycznego dla każdej głoski układu narządów aparatu artykulacyjnego.
Podstawowe kryteria takiej klasyfikacji dla głosek o charakterze spółgłoskowym to przede wszystkim[2]:
- sposób artykulacji, czyli rodzaj przewężania,
- miejsce artykulacji i narząd artykulacji opisujące razem miejsce przewężenia,
- tor przepływu powietrza, czyli sposób wykorzystania kanału ustnego i nosowego (porównaj też spółgłoska środkowa, spółgłoska boczna).
Dla głosek o charakterze samogłoskowym zaś[3]:
- stopień otwarcia jamy ustnej względem osi pionowej,
- położenia języka względem poziomej osi jamy ustnej,
- udział warg w artykulacji.
Badaniem artykulacyjnych aspektów wytwarzania dźwięków zajmuje się fonetyka artykulacyjna.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ a b c Polański 1999 ↓, s. 58.
- ↑ Polański 1999 ↓, s. 59.
- ↑ Bąk 1977 ↓, s. 51-52.
Bibliografia
- KazimierzK. Polański KazimierzK. (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, wyd. 2, Wrocław: Ossolineum, 1999, ISBN 83-04-04445-5, OCLC 835934897 .
- Piotr Bąk: Gramatyka języka polskiego - zarys popularny. Warszawa: Wydawnictwo „Wiedza Powszechna”, 1977. ISBN 83-214-0923-7.
