Successieoorlog

Niet te verwarren met secessieoorlog.
Lodewijk XIV van Frankrijk roept na de dood van Karel II van Spanje zijn neef Filips van Anjou uit tot de nieuwe koning van Spanje (november 1700). Dit leidt tot de Spaanse Successieoorlog (1701–1714).

Een successieoorlog is een gewapend conflict tussen twee of meer individuen over de erfopvolging van een overleden of afgezette monarch. De rivalen worden doorgaans gesteund door facties binnen het vorstelijk hof. Buitenlandse mogendheden interveniëren soms door zich met een bepaalde factie te verbinden, waardoor de oorlog kan escaleren.

Analyse

Terminologie

In de geschiedschrijving en literatuur kan een successieoorlog ook wel omschreven worden als een opvolgingskwestie, broederstrijd, troonstrijd, dynastieke twisten of eender welke combinatie van deze termen. Geen van deze termen hoeft echter noodzakelijk een gewapend conflict te betekenen en kan ook worden opgelost zonder dat dit escaleert tot open oorlogsvoering. Successieoorlogen worden ook vaak burgeroorlogen genoeg, terwijl het in feite een conflict was binnen het vorstenhuis of de bredere aristocratie waarin burgers meegesleurd werden.[1] Dit maakt de term 'burgeroorlog' vaak verkeerd of misleidend.

Elementen

Om Holland te erven trouwde Ada snel met Lodewijk voordat haar vader was begraven, waarmee de Loonse Oorlog begon.[2]

Een successieoorlog is een type burgeroorlog dat draait om troonstrijd: een conflict om de heerschappij in een monarchie. Een successieoorlog kan ontstaan nadat (of soms al voordat) een algemeen erkend heerser over een bepaald gebied komt te overlijden (soms zonder (wettige) nakomelingen na te laten), of krankzinnig of anderszins ongeschikt tot regeren wordt verklaard en afgezet. Daarna dienen verschillende troonpretendenten zich aan, die verwant zijn aan de vorige heerser en daarom op grond van erfopvolging (of een verdrag) menen recht te hebben op diens bezittingen. Zij zoeken binnen de adel en/of in het buitenland naar medestanders die hun claims steunen. Vervolgens komt het tot een militaire confrontatie, als mogelijkheden tot diplomatieke oplossingen –zoals een machtsdeling of een financiële regeling– of snelle uitschakelingen –bijvoorbeeld door sluipmoord of arrestatie– zijn uitgeput.[3] Niet zelden leidt een dergelijk opvolgingsconflict tot een langdurige oorlog.

Sommige successieoorlogen gaan over het erfrecht van vrouwen. Dit bestaat in bepaalde landen niet (zwaardlenen, waar men bijvoorbeeld de Salische Wet hanteerde), maar in andere wel (spillelenen).[4] Vaak probeert een heerser die geen zonen maar wel een of meer dochters heeft, nog voordat hij sterft de erfwetten te wijzigen zodat een dochter hem kan opvolgen. Zulke amendementen worden dan ongeldig verklaard door tegenstanders met een beroep op de plaatselijke traditie.

In enkele gevallen konden successieoorlogen ook gaan over de heerschappij in prinsbisdommen. Hoewel het formeel kiesmonarchieën waren, dus zonder erfopvolging, kon de verkiezing van de prins-bisschop sterk verweven zijn met de dynastieke belangen van de betrokken adellijke families, die hun eigen kandidaten naar voren schoven. Bij onenigheid over de verkiezingsuitslag was oorlogsvoering mogelijk om het conflict te beslechten.

Het is soms moeilijk om te bepalen of een oorlog alleen maar een successieoorlog is of dat er ook andere belangen meespelen die het conflict mede of in belangrijkere mate bepalen, zoals ideologieën (religies, secularisme, nationalisme, liberalisme, conservatisme enzovoort), economie, territorium enzovoort. Veel oorlogen worden geen 'successieoorlog' genoemd omdat de erfopvolging niet het belangrijkste element was, of ondanks het feit dat dat wel zo was. Omgekeerd kunnen oorlogen ook 'successieoorlog' worden genoemd, terwijl de erfopvolging eigenlijk niet het belangrijkste conflictelement was.

Polemologie

De oorsprong van successieoorlogen ligt in feodale of absolutistische bestuursstelsels, waarin de beslissing over oorlog en vrede door een enkel soeverein vorst kon worden genomen zonder toestemming van de bevolking. De politiek van de betreffende heersers werd overwegend bepaald door dynastieke belangen. Duits historicus Johannes Kunisch (1937–2015) constateerde: "De alles bewegende kracht was de wet van machtprestige, machtsuitbreiding en handhavingszucht van de dynastieën."[1] Bovendien bestond de juridische en politieke samenhang van de verschillende provincies van een 'staatsgebied' vaak alleen maar in het hebben van een gemeenschappelijke heerser. Vroege staatsstelsels werden daarom gebaseerd op dynastieën; het uitsterven daarvan veroorzaakte onmiddellijk een staatscrisis. De samenstelling van de overheidsinstanties uit verschillende provincies en gebieden vergemakkelijkte ook hun opdeling in geval van een conflict, evenals de status van aanspraken op de individuele delen van het land door buitenlandse vorsten.[5]

Om een oorlog te voeren is een rechtvaardiging nodig (Ius ad bellum). Deze argumenten worden bijvoorbeeld in een oorlogsverklaring aangevoerd om aan te geven dat men terecht de wapens opneemt. Zoals Nederlands jurist Hugo de Groot (1583–1645) vaststelde, moet daaruit blijken dat men anders zijn rechtmatige aanspraken niet kan doorzetten.[6] Aanspraken op rechtstitels uit het dynastieke gebied waren als oorlogsredenen een voor de hand liggend excuus, omdat de internationale betrekkingen tot aan het einde van ancien régime hoofdzakelijk bestonden uit erfenis- en huwelijkspolitiek. Deze waren vaak zo met elkaar verweven dat het wel tot conflicten moest leiden. Verdragen die leidden tot erfelijke verbintenis, verpanding en overdracht maakten de verscheidene betrekkingen ingewikkelder en konden eveneens voor aanspraken worden gebruikt. Dat aanspraken überhaupt werden gemaakt, ligt aan de permanente concurrentie- en prestigestrijd van betreffende heersershuizen. Daar kwam nog de drang van vorsten destijds bovenop om "roem" voor zichzelf te verwerven.[5]

In de 11e eeuw is in West-Europa na talloze familieconflicten over de erfopvolging het eerstgeboorterecht ontstaan, dat zich in de 12e en 13e eeuw over de rest van Europa (met uitzondering van Rusland) verbreidde; buiten Europa is het nooit tot ontwikkeling gekomen.[7] Het heeft echter niet het uitbreken van successieoorlogen kunnen voorkomen. Een ware opeenstapeling van successieoorlogen deed zich voor in Europa in de tijd tussen Dertigjarige Oorlog (1618–1648) en de Coalitieoorlogen (1792–1815).[8] Volgens Duits historicus Heinz Duchhardt (1943) werd de uitbraak van successieoorlogen in de vroegmoderne tijd enerzijds bevorderd door de onzekerheid in welke mate erfopvolgingsregelingen en -overeenkomsten als een te respecteren onderdeel van het ontstaande internationaal recht te zien zouden zijn. Anderzijds was er ook een gebrek aan effectieve middelen om deze erkenning en gelding te verschaffen.[9]

Volgens Brits staatsman Henry Brougham (Lord Chancellor 1830–34) zijn er in Europa tussen 1066 en de Franse Revolutie (1789–99) meer en langere successieoorlogen geweest dan alle andere oorlogen bij elkaar. "Successieoorlogen duren van alle oorlogen het langst. Het principe van erfopvolging houdt hen eeuwig in stand – een verkiezingsstrijd is [daarentegen] altijd kort en wordt nooit meer opgerakeld," meende hij, en pleitte daarom voor een kiesmonarchie om dit probleem op te lossen.[10]

In het Mogolrijk bestond er geen traditie van eerstgeboorterecht[11] en was het gebruikelijk dat zonen hun vader omverwierpen en dat broers elkaar tot de dood bestreden.[12]

Lijst van successieoorlogen

Noot: Successieoorlogen in transcontinentale staten worden vermeld onder het continent waarin de hoofdstad was gevestigd (zodoende valt het Ottomaanse Rijk tot 1453 onder Azië, daarna onder Europa). Namen van oorlogen die door historici namen zijn gegeven worden weergegeven met hoofdletters; de overige oorlogen waarvan het bestaan is bewezen maar aan welke nog geen specifieke naam is gegeven, worden voorlopig in kleine letters geschreven (met uitzondering van het eerste woord, geografische en persoonsnamen).

Dit overzicht is mogelijk incompleet; u kunt helpen door het uit te breiden.

Afrika

Alexanders diadochen streden 46 jaar lang om zijn politieke erfenis.

Azië

Antiek Azië

De Strijdende Staten: elke staat claimde koningschap en trachtte China onder de eigen vlag te verenigen.
De Seleucidische Dynastieke Oorlogen teisterden het ooit machtige Seleucidische Rijk en droegen bij aan zijn val.
  • Opstand van de Drie Wachters (ca. 1042–1039 v.Chr.), na de dood van koning Wu van Zhou
  • (legendarisch) Oorlog van David tegen Isboset (ca. 1007–1005 v.Chr.), na de dood van koning Saul van het Verenigd Koninkrijk Israël. Het is onzeker of deze gebeurtenis daadwerkelijk is geschied zoals verhaald in de Hebreeuwse Bijbel. Naar verluidt begon het als een secessieoorlog, namelijk van Juda (David) dat zich wilde afscheiden van Israël (Isboset), maar uiteindelijk ging het conflict over de successie van Saul in zowel Israël als Juda
  • Jin-successieoorlogen (8e eeuw–376 v.Chr.), een reeks oorlogen over de macht in de Chinese feodale staat Jin (deel van het steeds machtelozer wordende Zhou-dynastie)
    • Jin–Quwo-oorlogen (739–678 v.Chr.), dynastieke twisten tussen twee takken van Jins vorstenhuis
    • Li Ji-onrust (657–651 v.Chr.), over de toekomstige opvolging van hertog Xian van Jin
    • Zhou-successieoorlog (635 v.Chr.), waarin de staat Jin koning Xiang van Zhou hielp tegen zijn broer, prins Dai, die aanspraak maakte op de Zhou-troon
    • Opdeling van Jin (ca. 481–403 v.Chr.), een reeks oorlogen tussen rivaliserende adellijke families van Jin, die uiteindelijk ernaar streefden het staatterritorium onderling te verdelen ten koste van Jins heersende huis. De staat werd definitief opgesplitst tussen de opvolgersstaten Zhao, Wei en Han in 376 v.Chr.
  • Qi-successieoorlog (643–642 v.Chr.), na de dood van hertog Huan van Qi
  • Periode van de Strijdende Staten (ca. 403–221 v.Chr.), een reeks dynastieke inter-statelijke en intra-statelijke oorlogen tijdens de Oostelijke Zhou-dynastie van China over troonopvolging en territorium
    • Wei-successieoorlog (370–367 v.Chr.), na de dood van markies Wu van Wei
    • Qins verenigingsoorlogen (230–221 v.Chr.), om Qins aanspraken te doen gelden als opvolger van de Zhou-dynastie (die tijdens de Westelijke Zhou-dynastie over alle Chinese staten heerste), die Qin had beëindigd in 256 v.Chr.
  • Diadochenoorlogen (323–277 v.Chr.), naar aanleiding van het overlijden van koning Alexander de Grote van Macedonië
  • Chu-Han-oorlog (206–202 v.Chr.), na de overgave en dood van keizer Ziying van de Qin-dynastie; de rivaliserende rebellenleiders Liu Bang en Xiang Yu trachtten hun eigen dynastieën te stichten
  • Seleucidische Dynastieke Oorlogen (157–63 v.Chr.), een reeks successieoorlogen gestreden tussen concurrerende takken van het Seleucidiche koningshuis over de macht in het Seleucidische Rijk
  • Hasmoneese successieoorlog (67–63 v.Chr.), tussen Aristobulus II en Hyrcanus II na de dood van hun moeder, koningin Salome Alexandra
  • Opstanden van de Rode Wenkbrauwen en Lülin (17–23 n.Chr.), opstanden tegen Xin-keizer Wang Mang om de Han-dynastie te herstellen; beide rebellenlegers hadden echter hun eigen kandidaat
  • Han-successieoorlogen (23–36), Liu Xiu's campagnes tegen pretendenten en regionale krijgsheren die zich verzetten tegen de heerschappij van de Gengshi-keizer van Han (23–25) en zijn eigen heerschappij (sinds 25)[17]
    • Tweede opstand van de Rode Wenkbrauwen (23–27), na de dood van Wang Mang, tegen de Gengshi-keizer van Han (de Lulin-rebellenkandidaat om Wang Mang op te volgen)
  • Armeense Successieoorlog (54–66), veroorzaakt door de dood van de Romeinse keizer Claudius I, waarna pretendent Tiridates door koning Vologases I van Parthië werd aangesteld, hetgeen de nieuwe keizer Nero niet kon accepteren[18]
  • De Parthische successieoorlogen
    • Trajanus' Parthische veldtocht (115–117), de interventie van de Romeinse keizer Trajanus in de Parthische successieoorlog tussen Osroes I en Parthamaspates ten gunste van de laatste[18]
  • Oorlogen van de Drie Koninkrijken (184–280 n.Chr.), naar aanleiding van het overlijden van keizer Han Lingdi[noot 1]
  • Oorlog van de Acht Prinsen (291–306), naar aanleiding van het overlijden van keizer Sima Yan van de Chinese Jin-dynastie
  • (onzeker) Een successieoorlog in het Gupta-rijk na de dood van keizer Kumaragupta I (ca. 455), waaruit Skandagupta als overwinnaar kwam[19]
  • Oorlog van de Ooms en Neven (465–ca.495), na de dood van keizer Qianfei van de Liu Song-dynastie[20]
  • Opstand van prins Hoshikawa (479–480), naar aanleiding van het overlijden van keizer Yuryaku van Japan

Middeleeuws Azië

De Eerste Fitna was oorspronkelijk een politiek conflict over de opvolging van Mohammed, maar werd uiteindelijk de basis voor de religieuze tweedeling van de islam in soennisme en sjiisme.
  • De islamitische fitna's:
    • Eerste Fitna (656–661): naar aanleiding van de moord op kalief Oethman tussen de Omajjaden en Ali's volgelingen (sjiieten)
    • Tweede Fitna (680–692; in engere zin 683–685): een reeks conflicten tussen Omajjaden, Zoebairiden en Aliden (sjiieten)
    • Derde Fitna (744–750/752): een reeks burgeroorlogen in en opstanden tegen het Omajjaden-kalifaat, met als slot de Abbasidische Revolutie
    • Vierde Fitna (809–827): een successieoorlog in het Abbasiden-kalifaat
  • Koguryeaanse successieoorlog (666–668), na de dood van de militaire dictator Yeon Gaesomun van Koguryeo, zie ook Koguryeo–Tang-oorlog (645–668)
  • Jinshin-oorlog (672), naar aanleiding van het overlijden van keizer Tenji van Japan
  • Twintigjarige Anarchie (695–717), naar aanleiding van de afzetting van keizer Justinianus II van Byzantium
  • Latere Drie Koninkrijken van Korea (892–936), begon toen twee rebellenleiders, die beweerden af te stammen van de voormalige koningen van Paekche en Koguryeo, in opstand kwamen tegen de regering van koningin Jinseong van Silla
  • Anarchie van de 12 Krijgsheren (966–968), na de dood van koning Ngô Quyền van Vietnam
  • Afghaanse Successieoorlogen (997–1041?),[21] naar aanleiding van het overlijden van emir Sabuktigin van Ghazni
  • Seltsjoekse Successieoorlog (1092–1105), naar aanleiding van het overlijden van sultan Malik Sjah I van het Seltsjoekenrijk[22]
  • Hogen-opstand (1156), Heiji-opstand (1160) en Genpei-oorlog (1180–1185), na de dood van keizer Konoe van Japan, tussen clans over de macht over de keizerlijke familie
  • Antiochische Successieoorlog (1201–1219), naar aanleiding van het overlijden van prins Bohemund III van Antiochië
  • Lombardenoorlog (1228–1243), naar aanleiding van het overlijden van koningin Isabella II van Jeruzalem en Cyprus
  • Ajjoebidische Successieoorlog (1238–1249), naar aanleiding van het overlijden van sultan Al-Kamil van de Ajjoebiden
  • Toluïdische Successieoorlog (1260–1264), naar aanleiding van het overlijden van grootkan Möngke Khan van het Mongoolse Rijk
  • Chagatai-successieoorlogen (1307–1331), na de dood van khan Duwa van het Kanaat van Chagatai[23]
  • Oorlog van de Twee Hoofdsteden (1328–1332), na de dood van keizer Yesün Temür van de Yuan-dynastie
  • Nanboku-cho-periode of Japanse Successieoorlog[24] (1336–1392), naar aanleiding van het verdrijven en overlijden van keizer Go-Daigo van Japan
  • Veertigjarige Oorlog (1368–1408) naar aanleiding van het overlijden van koning Thado Minbya van Ava; de oorlog woedde binnen en tussen de Birmese koninkrijken Ava en Pegu als opvolgers van Pagan[25]
  • Jingnan-veldtocht (1399–1402), na de dood van keizer Hongwu van de Ming-dynastie
  • Chi Lu Buli-opstand (1453), naar aanleiding van het overlijden van koning Shō Kinpuku van Riukiu
  • Sengoku-periode (ca. 1467–1601) in Japan

Vroegmodern Azië

Oorlog van 1657–61. Mogol-heersers werden vaak verstoten door hun zonen, die daarna elkaar tot de dood bestreden.[12]
Mir Jafar liep tijdens de Slag bij Plassey over naar de Britten en werd als beloning de nieuwe nawab van Bengalen gemaakt.

Modern Azië

  • Afghaanse Successieoorlogen (1793–1834?), naar aanleiding van het overlijden van emir Timoer Shah Durrani van Afghanistan[34]
  • Java-oorlog (1825–1830), ten dele gemotiveerd door Dipo Negoro's aanspraken op de troon van Jogjakarta; hij werd zowel in 1814 als 1823 gepasseerd door Hamengkoeboewono IV respectievelijk Hamengkoeboewono V
  • Eerste Brits-Afghaanse Oorlog (1839–1842), Britse invasie van Afghanistan met als voorwendsel de restauratie van de afgezette emir Shah Shuja[35]
  • Pahang Burgeroorlog (1857–1863), na de dood van raja Tun Ali van Pahang
  • Latere Afghaanse Successieoorlog (1865–1870), naar aanleiding van het overlijden van emir Dost Mohammed Khan van Afghanistan
  • De Nederlands-Indische Bonische expedities (1859–1860) van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) intervenieerde in twee successieoorlogen in de naburige Sulawesische koninkrijken Bona (of Bone) en Wajo (of Wajoq)
    • In de Bonische successieoorlog (1858–1860) steunde het KNIL de pretendent Ahmad Sinkkaru' Rukka tegen koningin Besse Arung Kajuara na de dood van haar man, koning Aru Pugi[36][37]
    • In de Wajorese Successieoorlog (1858–1861) steunde het KNIL de pretendent Pata Hassim na de dood van raja Tulla[38]
  • Bandjermasinse Oorlog (1859–1863), naar aanleiding van het overlijden van sultan Adam. Het KNIL steunde pretendent Tamdjid Illah tegen pretendent Hidayat Ullah; de laatste gaf zich over in 1862.

Europa

Antiek Europa

Vierkeizerjaar: Galba, Otho, Vitellius en Vespasianus

Vroegmiddeleeuws Europa

Fontenoy bezegelde de verdeling van het Frankische Rijk tussen keizer Lodewijk de Vromes drie zonen.
  • Merovingische troonstrijd tussen Fredegonde en Brunhilde (568–613), na de moord op koningin Galswintha van Neustrië (zus van Brunhilde van Austrasië, beide dochters van de Visigotische koning Athanagild) door haar echtgenoot koning Chilperik I van Neustrië en zijn minnares Fredegonde, die daarop trouwden. Brunhilde overtuigde daarop haar echtgenoot koning Sigebert I van Austrasië om oorlog te voeren tegen Fredegonde en Chilperik om haar zus te wreken en de machtspositie van het Visigotische koningshuis in Neustrië te herstellen.[39] Fredegonde liet Sigebert (575) en haar eigen man Chilperik (584) vermoorden, heerste als regentes over haar zoon Chlotharius II en voerde oorlog tegen Austrasië tot haar dood in 597. Chlotharius II zette deze oorlog voort totdat hij Brunhilde gevangennam en executeerde (613), waarmee hij het Frankische Rijk tijdelijk herenigde.[40]
  • Twintigjarige Anarchie (695–717), naar aanleiding van de afzetting van keizer Justinianus II van Byzantium
  • Frankische Burgeroorlog (715–718), naar aanleiding van het overlijden van hofmeier Pepijn van Herstal
  • Karolingische Successieoorlogen (830–842), een reeks gewapende conflicten in het laat-Frankische (Karolingische) Rijk over de (toekomstige) successie van keizer Lodewijk de Vrome[41]
  • Northumbrische successieoorlog (865–867), tussen koning Osberht en koning Ælle van Northumbria; hun onderlinge strijd werd onderbroken toen het Grote Heidense Leger binnenviel, waartegen zij zich vergeefs verenigden
  • Opstand van Svatopluk II (895–899?), naar aanleiding van het overlijden van hertog Svatopluk I van Groot-Moravië
  • Leonese successieoorlog (951–956), naar aanleiding van het overlijden van koning Ramiro II van Léon
  • Leonese successieoorlog (982–984), voortzetting van de vorige Leonese successieoorlog

Hoogmiddeleeuws Europa

Willem van Normandië slaagde erin zijn claim op de Engelse troon te doen gelden.

Laatmiddeleeuws Europa

De Honderdjarige Oorlog ontstond toen de Engelse koning de Franse troon opeiste.
De slag bij Strietfield (1388) verzekerde Lüneburg voor het huis Welfen.
De laatste fase van de Gelderse Oorlogen ging om de opvolging van hertog Karel van Egmont.
De Katholieke Koningen verenigden 'Spanje' na de Castiliaanse Successieoorlog.

Vroegmodern Europa

De Gulik-Kleefse Successie werd een Europese oorlog vanwege de toekomstige religieuze machtsverhoudingen.
Tijdens de Spaanse Successieoorlog trachtte een grote Europese coalitie Spanje uit Franse handen te houden.
De Oostenrijkse Successieoorlog.

Modern Europa

De Derde Carlistenoorlog.
De dood van Frederik VII van Denemarken was een oorzaak van de Tweede Duits-Deense Oorlog.[53]
  • Russisch interregnum (1825–1826), na de dood van tsaar Alexander I van Rusland, die heimelijk de troonopvolging had gewijzigd van zijn broer Constantijn ten gunste van zijn jongere broer Nicolaas, die allebei niet wilden regeren. Twee verwante maar verschillende rebellenbewegingen ontstonden om hun oplossing voor de successiecrisis aan te bieden: de aristocratische Petersburg-groep was voor een constitutionele monarchie onder Constantijn, de democratische Kiev-groep van Pavel Pestel riep om de stichting van een republiek.[54]
    • Decembristenopstand (december 1825), door aristocratische Decembristen in Sint-Petersburg
    • Opstand van het Chernigov-regiment (januari 1826), door republikeinse Decembristen in Oekraïne
  • Miguelistenoorlog, ook wel Liberale Oorlogen of Portugese Burgeroorlog (1828–1834), naar aanleiding van het overlijden van koning Johan VI van Portugal
  • De Carlistenoorlogen, vooral de Eerste. Latere Carlistenoorlogen zijn meer ideologisch van aard (tegen modernisme) en hebben niet meer het overlijden van een regerend vorst als aanleiding.
  • Tweede Duits-Deense Oorlog (1864), mede veroorzaakt door het overlijden van koning Frederik VII van Denemarken, ook hertog van Sleeswijk, Holstein en Lauenburg[53]
  • Frans-Duitse Oorlog (1870–1871), direct veroorzaakt door de Spaanse successiecrisis na de Spaanse revolutie van 1868

Noord-Amerika

Zuid-Amerika

In fictie

  • The Succession Wars, een oorlogsgameset in het BattleTech-universum
  • The Successions (Nederlands: Opvolging), burgeroorlogen tussen de Huizen van Andor in de fantasywereld van de boekenserie Het Rad des Tijds van Robert Jordan
  • In de boekenserie Het Lied van IJs en Vuur van George R.R. Martin en de erop gebaseerde televisieserie Game of Thrones komt een Oorlog van de Vijf Koningen voor rondom de rivaliserende claims van vijf individuen op de troon na de dood van Koning Robert Baratheon.
  • In de fantasiewereld Midden-aarde van J.R.R. Tolkien vonden verscheidene successieoorlogen plaats, zoals:
    • De Oorlogen tegen Angmar (Derde Era 861–1975), nadat koning Eärendur van Arnor stierf in D.E. 861 en het koninkrijk werd opgesplitst tussen zijn drie ruziënde zonen, waarmee de rivaliserende rijken Arthedain, Cardolan en Rhudaur werden gesticht. Toen de erfelijke lijn van Eärendur uitstierf in Cardolan en Rhudaur, trachtte koning Argeleb I van Arthedain Arnor te herenigen in D.E. 1349 en werd erkend door Cardolan, maar toen intervenieerde de Tovenaar-koning van Angmar.
Bronnen, noten en/of referenties
  • Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Erbfolgekrieg op de Duitstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
  • Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel War of succession op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
Literatuur
  • Kohn, George Childs (2013). Dictionary of Wars. Revised Edition. Routledge, Londen/New York. ISBN 9781135954949.
  • Mikaberidze, Alexander (red.) (2011). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia, Volume 1. ABC-CLIO, Santa Barbara. ISBN 9781598843361. Geraadpleegd op 16 december 2016.
  • Jaques, Tony (2007). Dictionary of Battles and Sieges: F-O. Greenwood Publishing Group, Santa Barbara. ISBN 9780313335389. Geraadpleegd op 18 december 2016.
Voetnoten
  1. ↑ In strikte zin begon het tijdperk van de Drie Koninkrijken pas in 220 n.Chr., toen de laatste Han-keizer Xian werd afgezet door Cao Pi, die zichzelf uitriep tot keizer van de Wei-dynastie. Deze claim werd spoedig verworpen door Liu Bei, die pretendeerde de rechtmatige opvolger van Xian te zijn en zichzelf kroonde tot keizer van "Shu-Han" (221), en Sun Quan, die eerst door Cao Pi de titel "koning van Wu" werd verleend alvorens in 229 als derde de keizerstitel op te eisen. De verscheuring van het Chinese Keizerrijk in elkaar bestrijdende krijgsheren was echter al sinds 184 een feit toen de Gele Tulbandenopstand en de Opstand in de provincie Liang uitbraken. Hoewel de eerste werd neergeslagen, hield de tweede stand en vormden de rebellen in Liang nog twee decennia lang de facto een autonome staat. Het keizerschap zelf kwam al in het geding toen in 189 na de dood van keizer Ling eerst de eunuchen en later Dong Zhuo de macht grepen op het hof, waartegen de gouverneurs en adel zonder succes in opstand kwamen, om vervolgens onderling in gevecht te raken en rivaliserende krijgsherenstaten op te bouwen.
Referenties
  1. ↑ a b (de) Johannes Kunisch, Staatsverfassung und Mächtepolitik - Zur Genese von Staatenkonflikten im Zeitalter des Absolutismus (Berlijn 1979), p. 16.
  2. ↑ Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993–2002) s.v. "Ada". Microsoft Corporation/Het Spectrum.
    Nuyens, Willem Jan Frans (1873). Algemeene geschiedenis des Nederlandschen volks: van de vroegste tijden tot op onze dagen, Volumes 5-8. C.L. van Langenhuysen, Amsterdam, p. 80-81. Geraadpleegd op 7 januari 2017.
  3. ↑ de Graaf, Ronald P. (2004). Oorlog om Holland, 1000-1375. Uitgeverij Verloren, Hilversum, p. 310. ISBN 9789065508072. Geraadpleegd op 19 december 2016.
  4. ↑ Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993–2002) s.v. "zwaardleen"; "spilleleen". Microsoft Corporation/Het Spectrum.
  5. ↑ a b (de) Johannes Kunisch, La guerre - c’est moi! - Zum Problem der Staatenkonflikte im Zeitalter des Absolutismus, in: ders.: Fürst, Gesellschaft, Krieg - Studien zur bellizistischen Disposition des absoluten Fürstenstaates (Keulen/Weimar/Wenen 1992), p. 21–27.
  6. ↑ (de) Heinz Duchhardt, Krieg und Frieden im Zeitalter Ludwigs XIV. (Düsseldorf 1987), p. 20.
  7. ↑ Robert I. Moore, The First European Revolution: 970-1215 (2000), p. 66. Wiley-Blackwell.
  8. ↑ (de) Gerhard Papke, Von der Miliz zum Stehenden Heer - Wehrwesen im Absolutismus, in: Militärgeschichtliches Forschungsamt (uitgever) Deutsche Militärgeschichte 1648–1939, Vol.1 (München 1983), p. 186f.
  9. ↑ (de) Heinz Duchhardt, Krieg und Frieden im Zeitalter Ludwigs XIV. (Düsseldorf 1987), p. 17.
  10. ↑ (en) Brougham, Henry (1845). Lord Brougham's Polical Philosophy. The Edinburgh Review 81-82 (1-2): 11
  11. ↑ Chandra, Satish (2005). Medieval India: From Sultanat to the Mughals. Har-Anand Publications, 267–269. ISBN 9788124110669. Geraadpleegd op 14 december 2016.
  12. ↑ a b c A History of Modern India, 1480–1950 (First published 1994 as Histoire de l'Inde Moderne), 2nd. Anthem Press, London (2004), p. 96. ISBN 978-1-84331-004-4.
  13. ↑ Gillespie (2013), p. 114–115.
  14. ↑ Mikaberidze (2011), p. 89–90.
  15. ↑ Mikaberidze (2011), p. xv.
  16. ↑ Jaques (2007) p. 631.
  17. ↑ Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993–2002) s.v. "eerste eeuw. §4.2 Politieke ontwikkelingen". Microsoft Corporation/Het Spectrum.
  18. ↑ a b Lacey, James (2016). Great Strategic Rivalries: From the Classical World to the Cold War. Oxford University Press, Oxford, 120–121. ISBN 9780190620462. Geraadpleegd op 23 december 2016.
  19. ↑ Gillespie, Alexander (2013). The Causes of War. Volume 1: 3000 BCE to 1000 CE. Bloomsbury Publishing, Oxford, p. 116. ISBN 9781782252085. Geraadpleegd op 4 januari 2017.
  20. ↑ Gillespie (2013), p. 117.
  21. ↑ Mikaberidze (2011), p. xxxviii.
  22. ↑ Mikaberidze (2011), p. 786.
  23. ↑ May, Timothy (2013). The Mongol Conquests in World History. Reaktion Books, London, p. 73. ISBN 9781861899712. Geraadpleegd op 6 januari 2017.
  24. ↑ Kohn (2013), p. 246.
  25. ↑ Kohn (2013), p. 76–77.
  26. ↑ May (2013), p. 95.
  27. ↑ Jaques (2007), p. 499.
  28. ↑ Mikaberidze (2011), p. 698.
  29. ↑ Richards (2001), p. 94.
  30. ↑ Richards, John F. (2001). The Mughal Empire. Cambridge University Press, Cambridge, p. 162. ISBN 9780521566032. Geraadpleegd op 14 december 2016.
  31. ↑ a b Kohn (2013), p. 56.
  32. ↑ Mikaberidze (2011), p. 408–409.
  33. ↑ Richards (2001), p. 204.
  34. ↑ Mikaberidze (2011), p. lix.
  35. ↑ Kohn (2013), p. 5.
  36. ↑ Gibson, Thomas (2007). Islamic Narrative and Authority in Southeast Asia: From the 16th to the 21st Century. Springer, New York, p. 117. ISBN 9780230605084. Geraadpleegd op 23 december 2016.
  37. ↑ Menke de Groot, Boni-expedities van 1859-1860. Expedities van het KNIL. Geraadpleegd op 23 december 2016.
  38. ↑ Hampson, Robert (2012). Conrad's Secrets. Springer, Londen, 36–37. ISBN 9781137264671. Geraadpleegd op 23 december 2016.
  39. ↑ Gregorius van Tours IV.47.
  40. ↑ Encarta Winkler Prins Encyclopedie (1993–2002) s.v. "Brunhilde [geschiedenis], Childebert, Chilperik, Chlotarius, Fredegonde". Microsoft Corporation/Het Spectrum.
  41. ↑ Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993–2002) s.v. "Lodewijk [Frankische, Roomse en (Rooms-)Duitse koningen en keizers]. §1. Lodewijk I".
  42. ↑ Jaques (2007), p. 441.
  43. ↑ Encarta Winkler Prins Encyclopedie (1993–2002) s.v. "Innocentius. §3. Innocentius III". Microsoft Corporation/Het Spectrum.
  44. ↑ Boeren, P.C. (1962). Hadewych en Heer Hendrik Van Breda. E.J. Brill, Leiden, 28–29. Geraadpleegd op 19 december 2016.
  45. ↑ a b "The Wars of Independence", Scotland's History, BBC Scotland, 2014. Geraadpleegd op 23 december 2016.
  46. ↑ Jaques (2007), p. 530.
  47. ↑ (de) Diemar, Hermann (1906). Allgemeine Deutsche Biographie. Band 52. Duncker & Humblot, Leipzig, "Ludwig II., der Freimüthige genannt, Landgraf von Hessen", 118–120 [Online-Version].
  48. ↑ von Werner, Tanja (2014). Ehre und Gedechnis: Fama und Memoria der Landgrafen von Hessen. Tectum Wissenschaftsverlag, pp. 190. ISBN 9783828858992. Geraadpleegd op 15 augustus 2022.
  49. ↑ Müller, Gerhard (2020). Napoleonische Epoche – Obrigkeit. Walter de Gruyter, pp. 13. ISBN 9783110878332. Geraadpleegd op 15 augustus 2022.
  50. ↑ J.H. Kluiver, Nederlandse historische bronnen 4 · dbnl. DBNL (1984). Geraadpleegd op 15 augustus 2022.
  51. ↑ Isabella Clara Eugenia, archduchess of Austria. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica, Inc. (6 november 2008). Geraadpleegd op 6 januari 2017.
  52. ↑ Kohn (2013), p. 162.
  53. ↑ a b Encarta-encyclopedie Winkler Prins (1993–2002) s.v. "Sleeswijk-Holsteinse kwestie". Microsoft Corporation/Het Spectrum.
  54. ↑ Kohn (2013), p. 146.
  55. ↑ Smith, Michael (2009). The Aztecs, 2nd Edition. Blackwell Publishing, Malden, MA, p. 46. ISBN 0-631-23015-7.