Jan Cremer

Jan Cremer
Algemene informatie
Volledige naam	Jan Cremer
Geboren	20 april 1940
Geboorteplaats	Enschede
Overleden	19 juni 2024
Land	Nederland
Werk
Jaren actief	1964–2024
Genre	roman
Bekende werken	Ik Jan Cremer (1964)
Dbnl-profiel
(en) IMDb-profiel
Website
Portaal    Literatuur

Jan Cremer (Enschede, 20 april 1940 – 19 juni 2024)^[1] was een Nederlandse schrijver en beeldend kunstenaar. Hij is vooral bekend van de roman Ik Jan Cremer uit 1964 en Ik Jan Cremer Tweede Boek uit 1966. Cremer had een scherp oor voor vulgair, humoristisch taalgebruik en oog voor de absurde kant van de Amerikaanse glamourwereld, wat hem verwant maakt aan Louis-Ferdinand Céline en Nathanael West, vooral in Ik Jan Cremer Derde Boek en Made in USA.

Levensloop

Jan Cremer genoot onderwijs aan de kunstacademies van Arnhem en Den Haag, waar hij gewoond heeft in de Annastraat.

Zijn literatuur en beeldende kunst vertonen opvallende overeenkomsten. Beide richten zich op het zich losmaken van traditionele esthetiek en eeuwenoude culturele bagage, zoals de volgende citaten illustreren:

• "Ik lees niet, ik word gelezen."
• "Rembrandt? Wie is dat? Ik heb geen verstand van wielrenners."

Beide citaten onthullen zijn vermogen tot choqueren of op zijn minst aandacht trekken en zichzelf verkopen als een lefgozer met bewijsbaar talent (vgl. James Dean): cultuur als een last ervaren past in dit plaatje. Met name Ik Jan Cremer, maar ook zijn 'peinture barbarisme', vergelijkbaar met die van Karel Appel, choqueerden. Acties als het hangen van een kaartje van fl 1.000.000,- aan een schilderij (hij was toen slechts 18 jaar) en het luid toeterend langs het boekenbal crossen hebben hem tot enfant terrible van de Nederlandse beeldende kunst en literatuur gemaakt.

De literaire relevantie van Cremers werk is vooral belichaamd in Ik Jan Cremer. Centraal daarbij is de bevrijding van de idealen van de jaren 50. Het is een voorbode van de vrije seks en wilde jaren 60. Dit verklaart waarom Cremer ook buiten Nederland veel gelezen werd. Ook dit leverde kritiek op. Over het boek werden in de Tweede Kamer vragen gesteld, het werd fascistisch genoemd en voetbalvandalen werden beschuldigd van "Jan Cremerisme".

Cremer zelf werkte hier flink aan mee, omdat hij er de commerciële mogelijkheden van zag. Toen een ijverige politieman in Hengelo begin 1964 exemplaren van Ik Jan Cremer in beslag nam, verschenen in enkele dagbladen steunbetuigingen van bezorgde ouders. Ze bleken alle te zijn geschreven door Jan Cremer.

Cremer wordt door Remco Campert in diens novelle Tjeempie! of Liesje in luiletterland gepersifleerd als het Roofdier, als een van de moderne schrijvers die Liesje gaat opzoeken. Hierin wordt Cremer omschreven als een agressieve rouwdouwer voor wie iedereen in het stof kruipt. Hij weet dat het om "munnie in de pokkut en een bebie in bed" gaat, en heeft in plaats van een auto dan ook een gouden helikopter. Van alle moderne schrijvers wordt hij gekenmerkt als de ergste: "hij is geen mens maar een beest".

In 1999 verscheen de verhalenbundel De Venus van Montparnasse, een verzameling van een twaalftal literaire reportages uit het journalistieke repertoire van Cremer.

Op 30 november 2000 werd hij benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

In zijn boek De Hunnen levert Cremer felle kritiek op de regering in ballingschap in Londen tijdens de Duitse bezetting van Nederland in de Tweede Wereldoorlog en die opriep tot de Spoorwegstaking van 1944. Deze staking heeft volgens hem de Nederlandse Hongerwinter veroorzaakt, doordat voedsel vanuit de noordoostelijke delen van het land (o.a. aardappelen uit Groningen) niet naar de grote steden in het hongerende westen van het land vervoerd konden worden.

In 2011 was Cremer de curator van de beeldententoonstelling ArtZuid in Amsterdam.

Van 10 tot 27 juni 2013 liet Cremer ruim duizend kunstwerken, foto's, brieven en andere persoonlijke documenten en objecten uit zijn bezit veilen.

In 2020 werd de Frans Banninck Cocqpenning aan hem toegekend. De penning wordt verleend aan Amsterdammers die zich bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt op bijvoorbeeld het cultureel gebied. Loco-burgemeester Rutger Groot Wassink noemde Cremer ‘een voorganger en een pleitbezorger van het vrije Amsterdam zoals we dat nu kennen en waar iedereen welkom is’.

Privéleven

Jan Cremer is een zoon van Jan Cremer (1877–1942) en de Hongaarse Rózsa Csordás Szomorkay Wendl (1917–2001). Van Jan Cremer sr. werd door zijn zoon in 1978 het boek Op de fiets de wereld in gepubliceerd, samengesteld uit reisverhalen die in 1937 en 1938 waren verschenen in de Nieuwe Hengelosche Courant.

Hij trouwde in 1967 met Hester le Clercq met wie hij op dat moment al zonen Clinton Cremer (1963–1994) en Clifford Cremer (1965) en een dochter, Claudia, had.^[2] Vanaf 1977 tot zijn overlijden was hij samen met Babette Sijmons, de dochter van architect Karel Sijmons.^[3] Ze hebben een zoon: beeldend kunstenaar Ivan Cremer (1984). In een interview in de Volkskrant in 1998 stelde hij dat hij waarschijnlijk zeven of acht kinderen heeft verwekt.^[4] Cremer had onder andere relaties met model Loesje Hamel en ballerina Panchita de Peri.

Cremer overleed in 2024 op 84-jarige leeftijd.^[5]

Publicaties

• Ik Jan Cremer (1964)
• Ik Jan Cremer Tweede Boek (1966)
• Made in USA (1969)
• Sneeuw (1976)
• Logboek (1978)
• De Hunnen/Oorlog (1983)
• De Hunnen/Bevrijding (1983)
• De Hunnen/Vrede (1983)
• De liefdes van Jan Cremer (1988)
• Wolf (1993)
• De Venus van Montparnasse (1999)
• I paint I write I paint (2000)
• De wilde horizon (2003)
• Verloren gedichten (2004)
• Brieven 1956-1996 (2005)
• De Cremer Tapes (2006)
• Ik Jan Cremer Derde Boek (2008)
• Fernweh (2016)
• Sirenen (2017)
• Jayne (2018)
• Canaille (2019)
• Barbaar op Ibiza (2020)
• Storm (2020)
• Icoon (2023, met Onno Blom)

Werk in openbare collecties (selectie)

• Frans Hals Museum, Haarlem
• Kunstmuseum Den Haag
• Museum Arnhem
• Rijksmuseum Amsterdam^[6]
• Rijksmuseum Twenthe, Enschede
• Stedelijk Museum Amsterdam
• Museum de Fundatie, Zwolle
• Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam

Externe links

• Officiële website
• Profiel bij de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (dbnl)
• Jan Cremer interview door Theo Maassen