Perjanjian 18 Perkara Sarawak

Sebahagian daripada Pembentukan Malaysia
Peristiwa
Rang Undang-Undang Malaysia Suruhanjaya Cobbold  • Perjanjian 18 perkara  • Perjanjian 20 perkara Referendum Singapura Pemberontakan Komunis Sarawak Lanun di Laut Sulu  • Serangan rentas sempadan di Sabah  • Konflik Moro Pemberontakan Brunei  • Persekutuan Borneo Utara Konfrontasi Indonesia-Malaysia Persetujuan Manila Mafilindo Pemerintahan Sendiri Sarawak Akta Malaysia 1963 Pemerintahan Sendiri Borneo Utara Pemasyhuran Malaysia Operasi Claret Rusuhan kaum 1964 Pengeboman rumah MacDonald Hubungan PAP–UMNO Pengisytiharan Singapura Resolusi Majlis Keselamatan PBB 213 Perjanjian Singapura Pemberontakan Selatan Thailand
Portal Malaysia
l b s

Perjanjian 18 Perkara atau Memorandum 18 Perkara ialah senarai 18 perkara yang dibuat oleh Sarawak, mencadangkan syarat-syarat untuk Sarawak bersama-sama dengan Persekutuan Tanah Melayu, Borneo Utara (kini dikenali sebagai Sabah), dan Singapura membentuk persekutuan Malaysia, pada 16 September 1963 ^[1]. semasa rundingan sebelum penubuhan persekutuan baharu pada 1963. Tidak seperti memorandum 20 perkara Sabah yang pengarangnya terkenal dan didokumenkan dengan secara baik, tiada butiran sedemikian telah dihasilkan untuk apa yang dipanggil memorandum 18 mata Sarawak.

Suruhanjaya Siasatan, yang diketuai oleh Lord Cameron Cobbold, dan Jawatankuasa Lansdowne, iaitu sebuah jawatankuasa antara kerajaan, telah dilantik untuk membantu dalam penggubalan Perjanjian Malaysia. Lord Lansdowne telahpun berkhidmat untuk Britain dan Tun Abdul Razak, Timbalan Perdana Menteri Persekutuan Tanah Melayu, berkhidmat untuk Malaya. ^[2] Memorandum yang sama, dikenali sebagai perjanjian 20 perkara, telah disediakan dan dikemukakan oleh Borneo Utara.

Perjanjian 18 perkara, juga Perjanjian Malaysia (MA63), dan juga laporan jawatankuasa antara kerajaan (IGC) sering menjadi titik fokus di kalangan mereka yang berpendapat bahawa hak Sarawak dalam persekutuan telah terhakis dari semasa ke semasa. ^[3] Persoalan kekal sama ada dokumen praperlembagaan atau asas ini boleh ditakrifkan sebagai "undang-undang" dan boleh dikuatkuasakan di bawah Perkara 160 Perlembagaan Malaysia. Shad Saleem Faruqi, seorang profesor undang-undang di Universiti Malaya, bagaimanapun, ada menyatakan bahawa dokumen pra-perlembagaan tersebut telah digunakan di bahagian lain dunia untuk mentafsir perlembagaan dan undang-undang domestik. ^[4] Pada pindaan Perlembagaan Malaysia tahun 2021, dengan tepatnya pada Perkara 160 (2) dalam perlembagaan persekutuan telah dipinda dengan takrifan baharu istilah "persekutuan" di mana persekutuan Malaysia dibentuk mengikut perjanjian yang bernama perjanjian Malaysia 1963, sebagai tambahan kepada perjanjian Malaya 1957. ^[5] Maximus Ongkili, menteri di jabatan Perdana Menteri telah berhujah bahawa pindaan itu memberi asas undang-undang kepada dokumen praperlembagaan lain seperti perjanjian 18 perkara, perjanjian 20 perkara dan laporan IGC kerana dokumen ini didapati sebagai lampiran di bawah MA63 dan sebuah akta iaitu Akta Malaysia 1963. ^[6]

Latar belakang

Pada Tarikh 31 Julai 1962, satu perjanjian telah ditandatangani antara pihak perdana menteri British Harold Macmillan dan pihak perdana menteri Malaya Tunku Abdul Rahman yang menjangkakan pembentukan Malaysia pada 31 Ogos 1963 dengan cadangan rangka kerja awal perlembagaan negeri Borneo Utara dan Sarawak seperti yang ditunjukkan dalam annex dan lampiran. Lord Lansdowne kemudian telah melaporkan bahawa pemimpin Borneo Utara menyatakan "kejutan yang besar" pada pengumuman perjanjian ini. Pada Tarikh 13 Ogos hingga 14 Ogos 1962, Fuad Stephens dan pemimpin politiknya dari Kawasan Borneo Utara merangka memorandum 14 perkara dalam satu mesyuarat. Ini kemudiannya diperluaskan kepada 20 mata dalam permintaan minimum. Pemimpin politik Sarawak kemudiannya ada menyokong tuntutan Fuad Stephens dan merangka memorandum 18 perkara yang sama. ^[7] 18 mata itu adalah berdasarkan Sembilan Prinsip Kardinal pemerintahan Rajah Inggeris dalam perlembagaan Sarawak 1941. ^{[8] [9]} Kedua-dua pemimpin Borneo Utara dan Sarawak telahpun mengemukakan tuntutan mereka melalui Jawatankuasa Penyatuan Solidariti Malaysia (MSCC). ^[10] Majlis perundangan Borneo Utara dan Majlis Negri Sarawak pada dasarnya bersetuju dengan pembentukan Malaysia pada 12 dan 26 September 1962 masing-masing dengan syarat selagi kepentingan khas mereka terpelihara. ^[7]

Menurut Michael Leigh, seorang ahli sejarah Sarawak, beliau tidak menemui bukti bahawa dokumen sedemikian telah digubal dan dibentangkan kepada "mereka yang menilai sama ada penduduk negeri-negeri Borneo ingin menjadi sebahagian daripada persekutuan yang lebih besar" (Suruhanjaya Cobbold). ^[11] JCFong, bekas peguam negara Sarawak, merujuk 18 mata dan 20 mata sebagai "manifesto" dan "Perjanjian Malaysia" sebagai dokumen suci dan muktamad yang mengikat semua pihak dalam pembentukan Malaysia. ^[11] Sidi Munan, yang merupakan pembantu politik Jugah Barieng dari tahun 1966 hingga tahun 1969, ^[12] menyebut bahawa dokumen perjanjian 18 perkara asal belum ditemui. ^[13]

Ghazali Shafie, sebagai bekas diplomat di Malaysia mengulas bahawa wakil dari kawasan Sabah dan Sarawak tidak setanding dalam politik atau ekonomi dengan wakil dari kawasan Malaya dan Singapura. Bekas setiausaha kerajaan negeri Sabah iaitu Sipaun menyebut bahawa tiada seorang pun pemimpin dari Borneo yang mempunyai pendidikan tinggi dan oleh itu tidak mampu berfikir sendiri secara objektif. Oleh itu, pegawai kolonial British terpaksa membimbing pihak wakil Borneo mengenai isu-isu penting semasa rundingan dengan Tanah Melayu. Rancangan Malaya sentiasa menerima ahli baharu untuk membentuk kerajaan pusat yang kuat tetapi pemimpin Borneo Utara percaya kepada persekutuan yang "benar" dengan kuasa yang besar akan kembali ke Borneo. Beberapa perkara negatif yang merugikan negeri-negeri Borneo dalam perjanjian 18 perkara atau 20 perkara ialah perkara 4 yang berisi: "Ketua negara tidak layak untuk dipilih sebagai ketua persekutuan" dan perkara 7 yang berisi: "tiada hak berpisah". Contoh lain ialah walaupun 18 mata atau 20 mata tidak menyebut tentang status Mahkamah Tinggi Borneo, pegawai ekspatriat kolonial di Borneo memutuskan untuk memasukkan aspek ini dalam Perjanjian Malaysia. ^[11]

Garis masa ringkas peristiwa berkaitan

• 17 Januari 1962: Suruhanjaya Siasatan (Suruhanjaya Cobbold) diumumkan untuk memerhatikan pandangan rakyat Singapura, Sarawak, Brunei dan Borneo Utara.
• 21 Mac 1962: Pada mesyuarat Jawatankuasa Greater Malaysia terdapat persetujuan bahawa adalah lebih baik untuk menunggu Suruhanjaya Cobbold, yang telah ditugaskan untuk menilai sokongan terhadap cadangan di Borneo Utara dan Sarawak, untuk melengkapkan laporannya, untuk mempertimbangkan penemuannya sebelum keputusan dibuat mengenai persekutuan Malaysia.
• 21 Jun 1962: Laporan Cobbold telah disiapkan dan diserahkan kepada perdana menteri Britain dan Malaya (secara sulit). Laporan itu menyimpulkan bahawa satu pertiga menyokong sepenuhnya idea itu, satu pertiga menyokong dengan syarat perlindungan dimasukkan, dan satu pertiga selebihnya dibahagikan antara mereka yang lebih suka Borneo Utara dan Sarawak untuk mendapatkan kemerdekaan sebelum penggabungan dan mereka yang menolak penggabungan secara terang-terangan. Pandangan suruhanjaya itu ialah - sokongan padu untuk Malaysia bersekutu (dengan pemindahan kedaulatan dalam tempoh dua belas bulan), menggabungkan pengaturan peralihan di mana British akan kekal untuk beberapa tahun pertama.^[14]
• 31 Julai 1962: Kerajaan British dan Malaya pada dasarnya memutuskan bahawa Persekutuan Malaysia yang dicadangkan perlu diwujudkan pada 31 Ogos 1963. Sebuah Jawatankuasa Antara Kerajaan (IGC) akan dibentuk untuk mengusahakan pengaturan perlembagaan pada masa hadapan.^[15]
• Ogos 1962: Laporan itu diterbitkan kepada semua pihak. Khabarnya, ini mengejutkan Borneo Utara.
• 13 – 14 Ogos 1962: Donald Stephens mengadakan mesyuarat pemimpin politik yang merangka memorandum tuntutan minimum 14 perkara (kemudian 20 perkara). Ini mendapat sokongan daripada Sarawak.^[16]

• 12 & 26 September 1962 (masing-masing): Majlis perundangan Borneo Utara dan Sarawak bersetuju dengan pembentukan Malaysia dengan syarat hak-hak negeri dilindungi.^[16]

Senarai 18 Perkara

Berikut merupakan senarai perkara yang terkandung dalam perjanjian tersebut.

Perkara 1: Agama

Walaupun tiada bantahan terhadap Agama Islam sebagai agama kebangsaan di Malaysia, seharusnya tidak ada agama rasmi di Sarawak, dan peruntukan yang berkaitan dengan Islam dalam Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu sekarang tidak boleh digunakan untuk Sarawak.

Perkara 2: Bahasa

a. Bahasa Melayu hendaklah menjadi bahasa kebangsaan persekutuan & b. Bahasa Inggeris sepatutnya menjadi bahasa rasmi Sarawak

Perkara 3: Perlembagaan

Walaupun menerima bahawa Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu sekarang harus menjadi asas pada Perlembagaan Malaysia, Perlembagaan Malaysia hendaklah merupakan dokumen yang sama sekali baharu yang digubal dan dipersetujui berdasarkan persatuan bebas negeri-negeri dan tidak seharusnya menjadi satu siri pindaan kepada Perlembagaan yang digubal dan dipersetujui oleh negeri-negeri yang berbeza dalam keadaan yang sama sekali berbeza. Perlembagaan baharu untuk Sarawak sudah tentu amat penting.

Perkara 4: Ketua Negara

Gabenor Sarawak sepatutnya tidak layak dipilih sebagai Raja Malaysia

Perkara 5: Nama Persekutuan

"Sarawak, Persekutuan Malaysia"

Perkara 6: Kuasa Imigresen

Kawalan ke atas imigresen ke mana-mana bahagian di Malaysia dari luar seharusnya terletak pada Kerajaan Pusat tetapi kemasukan ke Wilayah Sarawak juga perlu memerlukan kelulusan dari pihak Kerajaan Sarawak. Kerajaan Pusat juga sepatutnya tidak boleh memveto kemasukan orang ke Sarawak untuk tujuan Kerajaan kecuali atas alasan keselamatan yang ketat. Sarawak juga sepatutnya mempunyai kawalan yang tidak terkawal ke atas pergerakan orang-orang selain daripada mereka yang diambil bekerja oleh Kerajaan Pusat dari bahagian lain di Malaysia ke Sarawak.

Perkara 7: Hak Pemisahan

Sepatutnya tiada hak untuk berpisah dari Malaysia

Perkara 8: Borneanisasi

Borneanisasi perkhidmatan awam harus diteruskan secepat mungkin.

Perkara 9: Pegawai British

Segala usaha harus dilakukan untuk menggalakkan Pegawai-pegawai British untuk kekal dalam perkhidmatan awam sehingga tempat mereka boleh diambil oleh orang asal Sarawak yang berkelayakan.

Perkara 10: Kewarganegaraan

Syor dalam perenggan 148(k) pada Laporan Suruhanjaya Cobbold, hendaklah mengawal sebuah hak kewarganegaraan di Wilayah Sarawak tertakluk kepada pindaan berikut: a) subperenggan (i) tidak sepatutnya mengandungi proviso lima tahun bermastautin b) mengikut susunan untuk terikat dengan undang-undang kita, subperenggan (ii)(a) hendaklah membaca "7 daripada 10 tahun" dan bukannya "8 daripada 10 tahun" dan c) subperenggan (iii) hendaklah tidak mengandungi sebarang sekatan yang terikat dengan kewarganegaraan ibu bapa – seseorang yang lahir di Sarawak selepas Malaysia mestilah seorang warganegara persekutuan.

Perkara 11: Tarif dan Kewangan

Sarawak harus mengekalkan kawalan ke atas kewangan, juga pembangunan dan tarifnya secara sendiri, dan harus mempunyai hak untuk membuat cukai sendiri dan mendapatkan pinjaman atas kreditnya sendiri.

Perkara 12: Ketua Kerajaan

a) Premier hendaklah dipilih oleh ahli rasmi Majlis Negri b) Perlu ada sistem Menteri yang betul di Sarawak.

Perkara 13: Tempoh Peralihan

Ini sepatutnya dijalankan selama sepuluh tahun dan pada dalam tempoh tersebut kuasa perundangan mesti diserahkan kepada Sarawak oleh Perlembagaan dan bukan hanya diwakilkan kepada Kerajaan Sarawak oleh Kerajaan Pusat.

Perkara 14: Pendidikan dan Kesihatan

Sistem penjagaan kesihatan dan pendidikan di Wilayah Sarawak yang sedia ada harus dikekalkan dan atas sebab ini ia harus berada di bawah kawalan pihak Sarawak.

Perkara 15: Perlindungan perlembagaan

Tiada pindaan atau penarikan balik pada mana-mana perlindungan khas yang diberikan kepada Sarawak harus dibuat oleh Kerajaan Pusat tanpa persetujuan positif dari Kerajaan Sarawak. Kuasa meminda Perlembagaan Sarawak harus dimiliki secara eksklusif oleh rakyat di Sarawak.

Perkara 16: Perwakilan di Parlimen

Ini harus mengambil kira bukan sahaja populasi Wilayah Sarawak, tetapi juga saiz dan potensinya dan dalam apa jua keadaan tidak boleh kurang daripada Borneo Utara dan Singapura.

Perkara 17: Nama Ketua Sarawak

Gabenor Sarawak

Perkara 18: Tanah, Hutan, Kerajaan Tempatan, dsb.

Peruntukan dalam Perlembagaan Malaysia berkenaan dengan kuasa Majlis Tanah Negara juga tidak sepatutnya terpakai di Wilayah Sarawak. Begitu juga, Majlis Kebangsaan bagi Kerajaan Tempatan tidak sepatutnya memohon di Sarawak

Kontroversi

Perkara 7: Hak Pemisahan Diri

Perkara 2 Perlembagaan Malaysia menyatakan bahawa Parlimen Malaysia mempunyai hak untuk menukar sempadan negeri atau mengakui mana-mana negeri baru ke dalam persekutuan. Walau bagaimanapun, tidak ada peruntukan mengenai pemisahan negeri-negeri dari persekutuan.^[17] Walau bagaimanapun, bekas ahli akademik Universiti Islam Antarabangsa Malaysia (PIHE), Abdul Aziz Bari, mengatakan bahawa Perkara 2 Perlembagaan juga membayangkan bahawa Parlimen Malaysia mempunyai kata akhir mengenai pemisahan negara dari persekutuan, seperti yang dilakukan kepada Singapura pada tahun 1965.^[18] Selain itu, sebarang cadangan mengenai pemisahan Sabah dan Sarawak daripada Malaysia boleh dihukum di bawah Akta Hasutan.^[19]

Jeniri Amir dari Universiti Malaysia Sarawak (UNIMAS) menyatakan bahawa Sarawak dan Sabah tidak mempunyai hak untuk menarik diri daripada persekutuan mengikut Perkara 7.^[20] Walau bagaimanapun, kumpulan pemisah yang diketuai oleh Doris Jones mengatakan bahawa maksud perkataan "harus" seperti dalam "Tidak ada hak untuk berpisah dari Persekutuan" hanyalah cadangan yang bertentangan dengan "hendaklah" yang membayangkan perintah.^[21]

Perkara 18: Nama Ketua Negara

Dalam Perjanjian Malaysia, maksud istilah "Gabenor" termasuk gelaran Ketua Negeri Sabah, iaitu "Yang di-Pertua Negara".^[22] Istilah ini dimasukkan ke dalam Perlembagaan Malaysia dari tahun 1963 hingga 1976. Walau bagaimanapun, ketua negeri Sarawak dinamakan "Yang di-Pertua Negeri" dari tahun 1963.^[23]

Pada 27 Ogos 1976, di bawah Perkara 160 Perlembagaan Malaysia, istilah "Governor" telah dimansuhkan dan digantikan dengan "Yang di-Pertua Negeri".^[24] Ini secara berkesan menamatkan gelaran "Yang di-Pertua Negara" Sabah. Terjemahan bahasa Melayu bagi istilah "Negeri" Sabah dan Sarawak ialah "Negeri" (Negeri-negeri Bersekutu) dan bukannya "Negara" (Negara) sejak 1963.^[25]

Tidak pernah, sesetengah kumpulan berpendapat bahawa Sabah dan Sarawak harus dipanggil "Negara", dan ketua negara yang dipanggil "Yang di-Pertua Negara", atas dasar bahawa Sarawak mencapai kemerdekaan pada 22 Julai 1963 dan Sabah mencapai kemerdekaan pada 31 Ogos 1963 sebelum membentuk Malaysia bersama-sama dengan Persekutuan Tanah Melayu]] pada 16 September 1963. Mereka percaya bahawa ketua negeri Sabah yang dikenali sebagai "Yang di-Pertua Negara" antara tahun 1963 dan 1976 menyokong pandangan ini.^{[26][27][28][29]}

Perbezaan daripada perjanjian 20 perkara Borneo Utara

Bahasa

Sarawak meminta bahasa Inggeris dengan menjadi bahasa rasmi Sarawak, tetapi tidak meminta bahasa Melayu juga dimasukkan sebagai satu diantara bahasa rasmi, tidak seperti bahasa Borneo Utara. ^[30]

Ketua negara

Sarawak meminta Ketua Negara dipilih daripada mana-mana orang asli di Wilayah Sarawak, di mana kaedah akan diusahakan kemudian. Sementara itu, Borneo Utara tidak sama sekali menyebut proses ini sambil hanya menyatakan Ketua Negara perlu digayakan sebagai "Yang di-Pertua Negara". ^[30]

Imigresen

Sarawak menyatakan hasratnya untuk mengawal imigresen orang dari luar Malaysia tetapi tidak ada menyebut orang dari bahagian lain di Malaysia, tidak seperti Borneo Utara yang secara jelas bertujuan untuk mengawal imigresen dari negara lain dan dari negeri lainnya di Malaysia. ^[30]

Borneonisasi

Sarawak dengan secara jelas menyatakan bahawa rakyat Sarawak harus dilantik ke jawatan persekutuan yang berpangkalan di Sarawak. ^[30]

Kewarganegaraan

Kedua-dua Wilayah Sarawak dan Borneo Utara meminta supaya layak mendapat kerakyatan Malaysia, seseorang itu perlu tinggal di Malaysia dengan masa sekurang-kurangnya tujuh daripada sepuluh tahun sebelum membuat permohonan kewarganegaraan. Sementara itu, Borneo Utara ada mengeluarkan dua syarat tambahan untuk menjadi warganegara Malaysia: syarat pemastautin lima tahun bagi warganegara British dan tanah jajahannya dan seseorang hanya boleh menjadi warganegara melalui kuat kuasa undang-undang selepas pembentukan Malaysia apabila salah seorang daripada ibu bapa mereka adalah seorang warganegara atau pemastautin tetap. ^[30]

Kewangan

Sarawak hanya meminta tiga jaminan iaitu 1. dana pembangunan, 2. formula memastikan hasil yang mencukupi kepada Negeri, dan 3. peningkatan cukai secara beransur-ansur sehingga ke peringkat percukaian Tanah Melayu. Sementara itu, Borneo Utara meminta kawalan ke atas kewangan, pembangunan, dan tarifnya sendiri. ^[30]

Perwakilan di Parlimen Persekutuan

Sarawak telahpun mencadangkan untuk menggunakan jadual ke-3 Perlembagaan Tanah Melayu untuk menentukan perwakilan dari Wilayah Sarawak dalam Parlimen Malaysia. Sarawak juga meminta wakil menteri yang mencukupi dalam kabinet persekutuan. Sementara itu, Borneo Utara meminta perwakilannya sendiri tidak boleh kurang daripada Singapura, sambil mengambil kira saiz dan potensi Borneo Utara. ^[30]

Kerajaan Negeri

Sarawak juga telahpun meminta Ketua Menteri dan sistem keahlian. Sementara itu, Borneo Utara meminta Perdana Menteri dan sistem menteri. ^[31]

Tempoh peralihan

Sarawak meminta supaya kuasa persekutuan diwakilkan kepada Sarawak dalam tempoh peralihan dari tiga hingga lima tahun. Sementara itu, Borneo Utara telahpun meminta tempoh peralihan selama tujuh tahun. Dalam tempoh ini, kuasa perundangan akan diwakilkan kepada Borneo Utara oleh perlembagaan, bukannya oleh kerajaan persekutuan. ^[31]

Pendidikan

Sarawak ada meminta Dasar Pendidikan Kebangsaan Sarawak perlu kekal dijaga. Sementara itu, Borneo Utara meminta supaya urusan pendidikan diletakkan di bawah kawalan negeri, dan mengekalkan sistem pendidikan sedia ada. ^[31]

Kemasukan ke dalam Perlembagaan Malaysia 1963

Jawatankuasa antara kerajaan (IGC) telahpun ditubuhkan untuk mencari berbagai cara untuk memasukkan butiran ke dalam perlembagaan Malaysia. Laporan akhir IGC telah diterbitkan pada tarikh Februari 1963. ^[3] Laporan IGC tersebut mengandungi tuntutan oleh Borneo Utara dan Sarawak seperti yang ditetapkan dalam perjanjian 20 dan 18 mata masing-masing. ^[10] Majlis Negri Sarawak mengesahkan laporan IGC pada 8 Mac 1963. Sementara itu, majlis perundangan Borneo Utara mengesahkan laporan itu pada 13 Mac. ^[3] Pada Tarikh 9 Julai 1963, Perjanjian Malaysia telah ditandatangani di Bandar London. Pada 22 Julai 1963, Akta Malaysia 1963 telah diluluskan di Dewan Rakyat British . ^[3]

Malaysia ditubuhkan pada 16 September 1963. Perlembagaan Tanah Melayu telah dipinda dan kemudiannya menjadi Perlembagaan Malaysia. Ia menggabungkan beberapa cadangan oleh laporan Jawatankuasa Antara Kerajaan (IGC), tetapi mengecualikan klausa mengenai hak penyerahan dan sembilan prinsip utama tadbir urus yang baik oleh kerajaan Brooke dalam perlembagaan Sarawak 1941. ^[31]

Perkara 161E dalam Perlembagaan Malaysia juga menyatakan bahawa gabenor Borneo Utara dan gabenor Sarawak perlu dirujuk sebelum membuat dan melakukan pindaan aspek berikut dalam perlembagaan: kewarganegaraan di Negeri Borneo, pelantikan hakim dan bidang kuasa Mahkamah Tinggi di Borneo, bidang kuasa negeri Borneo dewan perundangan, pengaturan kewangan antara kerajaan persekutuan dan Negeri-negeri Borneo, penggunaan agama, bahasa, dan layanan istimewa terhadap orang asli di Negeri-negeri Borneo, peruntukan bilangan Ahli Parlimen di Negeri-Negeri Borneo sebelum akhir Ogos 1970. ^[31]

Kewarganegaraan

Kewarganegaraan Malaysia akan diberikan secara automatik kepada mereka yang telah lahir dan biasa menetap di Wilayah Sarawak. Mereka yang tidak dilahirkan di Wilayah Sarawak atau mana-mana bahagian lain di dalam Malaysia, tetapi telah menetap selama tujuh daripada sepuluh tahun yang lalu di Wilayah Sarawak atau di bahagian lain di Malaysia, digabungkan dengan adab yang baik, juga akan diberikan kewarganegaraan Malaysia. ^[31]

Perkara 153 menyatakan bahawa Raja (dengan maksud Yang di-Pertuan Agong) akan melindungi kedudukan istimewa orang Melayu dan masyarakat bumiputera lain di Sabah dan Sarawak dengan peruntukan tambahan dalam Perkara 161A ^[31]

Pendidikan

Walaupun pendidikan diletakkan dalam senarai persekutuan, Sarawak masih mengekalkan kawalan ke atas perkara ini. Penguasaan bahasa Melayu bukanlah satu syarat untuk memohon peluang dalam bidang agama atau jenis pendidikan lain. Perkara 161 menyatakan dengan jelas bahawa parlimen persekutuan hanya boleh mula membuat undang-undang yang menyekat penggunaan Bahasa Inggeris di Negeri-negeri Borneo sepuluh tahun selepas pembentukan Malaysia. ^[31]

Kuasa kecemasan

Parlimen persekutuan Malaysia mempunyai kuasa yang tidak terhad apabila keadaan darurat ada diisytiharkan. ^[31]

Imigresen

Walaupun imigresen diletakkan di bawah senarai persekutuan, kerajaan persekutuan tidak seharusnya membenarkan seseorang masuk ke Wilayah Sarawak tanpa adanya kelulusan kerajaan Sarawak. ^[31]

Perlembagaan Persekutuan

Majoriti sebanyak dua pertiga dalam Dewan Rakyat diperlukan untuk meminda perlembagaan persekutuan. ^[31]

Dewan Rakyat

Sarawak diperuntukkan sebanyak 24 daripada 159 ahli parlimen ke dalam Dewan Rakyat. ^[31]

Senat Persekutuan

Sarawak diwakili oleh dua ahli dalam Dewan Negara Persekutuan. ^[31]

Jabatan Undang-undang

Sarawak akan mempunyai jabatan perundangan dengan seorang peguam negara dan seorang Pegawai Negeri dilantik selepas melakukan berunding dengan pihak kerajaan persekutuan. ^[31]

Perkara 146A menyatakan secara jelas bahawa cawangan Suruhanjaya Perkhidmatan Kehakiman dan Perundangan di Negeri Borneo hendaklah terdiri daripada Ketua Hakim Negara Mahkamah Tinggi Borneo, penasihat undang-undang Negeri Borneo, pengerusi suruhanjaya perkhidmatan awam negeri di setiap Negeri Borneo, dan dua lagi orang yang dilantik oleh kerajaan persekutuan untuk Suruhanjaya tersebut. ^[31]

Agama

Pada Perlembagaan persekutuan Malaysia juga menjamin kebebasan beragama. Perkara 161D telahpun menyatakan bahawa majoriti dua pertiga diperlukan dalam Majlis Negri untuk meluluskan mana-mana undang-undang yang menyekat atau mengawal penyebaran agama lain di kalangan orang Beragama Islam. Perkara 161C menyatakan bahawa undang-undang persekutuan tidak sepatutnya menyediakan sebarang bantuan kewangan untuk menubuhkan institusi Islam atau pendidikan agama di negeri itu tanpa kelulusan daripada kerajaan Sarawak. ^[31]

Perlembagaan Sarawak

Sarawak terus menamakan Majlis Eksekutifnya iaitu sebagai "Majlis Tertinggi" dan Dewan Undangan Negerinya dikenali sebagai "Council Negri". Yang di-Pertuan Agong (Raja) melantik ketua Negara Sarawak selepas berunding dengan Ketua Menteri Sarawak. ^[31]

Senarai negeri

Sarawak tentu mempunyai kuasa tunggal untuk meluluskan undang-undang berkaitan Undang-undang Islam, Undang-undang Anak Negeri dan juga Adat Resam, tanah, pertanian dan perhutanan, kerajaan dan perkhidmatan tempatan, elektrik, kerja negeri dan air, jentera negeri, cuti negeri, penyu, dan memancing di kawasan sungai. ^[31]

Sarawak juga mempunyai kuasa untuk mengenakan cukai jualan di bawah senarai Negeri, seperti yang dinyatakan dalam Perkara 95B. Perkara 110 juga menyatakan bahawa Sarawak layak menerima cukai, yuran dan sumber hasil lain yang dikutip di negeri itu seperti yang disenaraikan dalam Bahagian III Jadual Kesepuluh perlembagaan persekutuan. Perkara 112C menyebut bahawa geran yang layak diterima oleh Sarawak mengikut Bahagian IV Jadual Kesepuluh, dan penerimaan cukai, yuran dan yuran yang sememangnya layak seperti yang dinyatakan dalam Bahagian V Jadual Kesepuluh. ^[31] Perkara 112D telahpun menyatakan secara jelas bahawa pemberian khas untuk Sarawak boleh disemak dari semasa ke semasa oleh kerajaan persekutuan dan kerajaan negeri mengikut Fasal 4 Bahagian IV Jadual Kesepuluh. ^[31] Bagaimanapun, Perkara 111 juga menyekat keupayaan pihak Sarawak untuk meminjam melainkan dibenarkan oleh undang-undang negeri. Sementara itu, undang-undang negeri hanya boleh membenarkan Sarawak meminjam dengan kebenaran kerajaan persekutuan atau meminjam daripada bank atau institusi kewangan lainnya dengan tempoh pinjaman tidak lebih lima tahun, selepas mendapat kelulusan daripada kerajaan persekutuan. ^[31]

Perkara 112 telahpun menyekat kuasa kerajaan negeri untuk membuat penambahan atau mengubah pertubuhannya sendiri di negeri itu tanpa adanya kelulusan kerajaan persekutuan terutamanya jika pindaan itu akan meningkatkan liabiliti persekutuan dalam membayar pencen, ganjaran atau elaun. ^[31] Perkara 95D telahpun mengecualikan Sarawak daripada undang-undang berkaitan kerajaan tempatan dan tanah yang diluluskan di parlimen persekutuan. dan Perkara 95E telahpun mengecualikan Sarawak daripada rancangan nasional untuk penggunaan tanah, kerajaan tempatan, dan pembangunan. ^[31]

Senarai serentak

Kerajaan persekutuan dan kerajaan Sarawak juga bersama-sama menguruskan kebajikan sosial, biasiswa, taman negara, penternakan haiwan, perancangan bandar dan desa, juga kesihatan awam dan sanitasi, serta saliran dan pengairan. ^[31]

Aspek lain

Kesemua ekspatriat asal British di Sarawak telah menandatangani kontrak empat tahun untuk berkhidmat dengan kerajaan Sarawak sehingga Ogos 1967. Bagaimanapun, ketiga-tiga ekspatriat telah disingkirkan daripada Majlis Tertinggi dan Majlis Negri Sarawak menjelang tarikh Ogos 1966 dengan pampasan. Baki 300 pegawai ekspatriat asal British tidak akan diperbaharui kontrak mereka menjelang 1967 dan kesemua mereka akan digantikan oleh kakitangan tempatan menjelang Oktober 1967. ^[32]

Lihat juga

Ketahui lebih lanjut tentang Perjanjian 18 Perkara Sarawak di Wikipedia:
	Imej dan media dari Commons
	Teks sumber dari Wikisumber

• Politik Malaysia
• Sejarah Sarawak
• Perjanjian 20 Perkara Sabah
• Akta Malaysia 1963

Rujukan

Bacaan lanjut

• Allen, J. de V.; Stockwell, Anthony J. (1980). Wright., Leigh R. (penyunting). A collection of treaties and other documents affecting the states of Malaysia 1761-1963. Oceana Pubns. ISBN 978-0379007817.
• An Agreement Forged and Forgotten, Borneo Post
• The 18 Point Agreement Revisited, Borneo Post